Ποιος είναι ο ιδιοκτήτης του παρελθόντος;

Αποσπάσματα από την ομιλία του Geoff Emberling, Διευθυντή του  Oriental Institute Museum στο Συμπόσιο “Who Owns the Past” που έγινε την Πρώτη Μαΐου του 2010.

Από το πρόσφατο  συλλαλητήριο για το Μακεδονικό.

Από την μια, αναγνωρίζω τον σημαντικό ρόλο του εθνικισμού όσον αφορά τις δυνατότητες που δίνει για εθνικό αυτοπροσδιορισμό, κατακρίνω όμως την τάση του να εντείνει ιδεολογικές θέσεις ριζωμένες στον φόβο και το μίσος των άλλων, συχνά με ρατσιστικές τάσεις. Ο Εθνικισμός είναι μια θεωρία πολιτικής νομιμότητας που απαιτεί να μην διαχέονται εθνικά και πολιτικά σύνορα. 

Πολλά από τα εν δυνάμει έθνη δεν ζουν ή δεν έζησαν   μέχρι πρόσφατα σε συμπαγείς εθνικές περιοχές αλλά, αντίθετα, αναμειγμένα με άλλα έθνη με τρόπο περίπλοκο.  Μία πολιτικά ενοποιημένη γεωγραφική περιοχή, δεν μπορεί να γίνει εθνικά ομογενής, σε ανάλογη περίπτωση, παρά μόνο αν εξοντώσει, απελάσει ή αφομοιώσει όλους τους αλλοεθνείς πολίτες της. 

Αμφισβητώ την νομιμοποίηση των σύγχρονων κυβερνήσεων να διεκδικούν την καταγωγή των κρατών τους με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα που βρίσκονται στις περιοχές τους. Μπορώ να κατανοήσω τον ρόλο που έπαιξε αυτό στον σχηματισμό των σύγχρονων κρατών, αλλά αυτό γίνεται καταχρηστικό όταν σύγχρονες κυβερνήσεις υπερβάλλουν σε αυτές τις διεκδικήσεις και τις χρησιμοποιούν για να διαχωρίσουν το ένα έθνος από το άλλο. 

Η τάση να διεκδικείται και να αστυνομεύεται η Εθνική ταυτότητα είναι μια πολιτική πράξη. Είναι κάτι που κάνουν οι Κυβερνήσεις και όχι ο λαός. Οι Κυβερνήσεις το κάνουν, το νομοθετούν και επιχειρηματολογούν γι αυτό, με στόχο να ενισχύσουν την εξουσία τους. 

Αντίθετα, τα εκπαιδευτικά μουσεία κρατάνε την εθνική ταυτότητα σε εκκρεμότητα. Επιχειρηματολογούν, με βάση τα εκθέματά τους, πως ο Πολιτισμός ποτέ δεν γνώρισε εθνικά σύνορα, πως ο Πολιτισμός πάντα άνθισε ερχόμενος σε επαφή με νέες και περίεργες πολιτιστικές πραγματώσεις και πως ο Πολιτισμός ήταν ανέκαθεν ένα υβρίδιο, ένα μπάσταρδο,  μια συγκόλληση διάφορων πολιτιστικών επιρροών. Επικεντρώνουν την μελέτη τους  βλέποντας τον Πολιτισμό σαν ένα δίκτυο συναντήσεων και ανταλλαγών.

Αντίθετα, ο εθνικισμός προσπαθεί να ανάγει τα σύγχρονα εθνικά αισθήματα σε ένα αιώνιο και άχρονο  παρελθόν και έτσι εμποδίζει την Ιστορία να δράσει εναντίον του πολιτιστικού ηγεμονισμού του παρόντος. Οι Κυβερνήσεις προσπαθούν να επιβάλλουν μια ψευδή  ιδεολογία πολιτιστικής καθαρότητας και αποκλειστικότητας που φυσικά  δεν υπάρχει. 

“Ένας Εθνικός πολιτισμός που δεν έχει την εμπιστοσύνη και την σιγουριά να αποδεχτεί τις ξένες επιρροές που έχει δεχτεί, τότε σίγουρα, αυτός ο Εθνικός Πολιτισμός είναι αποτέλεσμα μίξης,  ένα σταυροδρόμι, ένα τυχαίο ανακάτεμα με απρόβλεπτες συνέπειες και εξελίξεις. Συνεπώς, δεν μπορεί παρά να πάρει τον δρόμο της ξενοφοβίας και της πολιτιστικής παράνοιας…” (Σαντζάι Σουμπεράμανιαν Ινδός Δημοσιογράφος.)