Συνολικές προβολές σελίδας

Κυριακή 17 Δεκεμβρίου 2017

Δωρική κολόνα: Μια Αιγυπτιακή δημιουργία.

Πρωτο-δωρικός ρυθμός.
Αιγυπτιακές κολώνες στο Καρνάκ της Αιγύπτου 1504 - 1450 π. Χ.
Τουλάχιστον 8 αιώνες αρχαιότερες από τις "ελληνικές" Δωρικού ρυθμού.


"...το πώς ήρθαν οι Αιγύπτιοι και παρέλαβαν τις βασιλικές εξουσίες των Δωριέων, το έχουν καταγράψει άλλοι" [ιστορικοί]
Ηρόδοτος, 6, 53-55

Οι πρώτοι αρχαιολόγοι, βλέποντας αυτές τις κολώνες στην Αίγυπτο
πίστεψαν πως είναι ελληνικές κατασκευές. Γι αυτό και τις βάφτισαν
  "Πρωτοδωρικές"
Αποδείχτηκε όμως, αντίθετα, πως χρονολογούνται στα αρχαιότατα
χρόνια του Αιγυπτιακού πολιτισμού, και είναι, ουσιαστικά,
τα πρώτα δείγματα πέτρινης κολώνας στην Αίγυπτο.


Σήμερα,  τα αιγυπτιακά μνημεία με πρωτοδωρικές κολώνες είναι σχετικά λίγα. Αυτό οφείλεται στην αρχαιότητά τους.  Μέσα στις τεσσερισήμισι χιλιάδες χρόνια που υπάρχουν, υπέστησαν όλες τις καταστροφές που επιφύλασσε η Ιστορία. Γι αυτό και έχει παρατηρηθεί πως αυτά τα μνημεία αποτελούν την πλειοψηφία όσων είναι ανεπανόρθωτα καταστραμένα.

Beni Hasan.12η Δυναστεία. 1900 πΧ.
Πρωτο-δωρικές κολώνες στο εσωτερικό τάφου.
(Οι πρώτοι κλασικοί ελληνικοί ναοί εμφανίστηκαν μετά το 700 π.Χ.)

Για τους διάφορους Αιγυπτιακούς ρυθμούς, μεταξύ των οποίων και ο Πρωτο-Δωρικός, δες εδώ "Architecture égyptienne : les colonnes et les ordres."
Οι κολώνες του Ιμχοτέπ και η πυραμίδα του Τζόσερ (δες παρακάτω)

Αίγυπτος. Σακκάρα. Ταφικό συγκρότημα της Πυραμίδας του Τζόσερ.
Πρωτο-Δωρικές ραβδωτές κολώνες, οι πρώτες πέτρινες της Ιστορίας με βάση όσα ξέρουμε μέχρι τώρα. Τρίτη Δυναστεία, 2770 πΧ. (Οι πρώτοι κλασικοί ελληνικοί ναοί εμφανίστηκαν μετά το 700 π.Χ.)
Για την γενικότερη επίδραση της Αιγύπτου στην Ελληνική Τέχνη, δες εδώ: "EGYPT THE BIRTHPLACE OF GREEK DECORATIVE ART"

Πρωτο-δωρικός ρυθμός.
Αιγυπτιακές κολώνες στο Deir el-Bahari. Ναός του Άνουβι ή της Χατσεπσούτ. Ο πρωτο-δωρικός ρυθμός (το όνομα δόθηκε από τους ιστορικούς) εμφανίστηκε στην Αίγυπτο το 2700 π. Χ. δηλ. δυο χιλιάδες χρόνια πριν τον "Ελληνικό" Δωρικό ρυθμό.


Η συντήρηση του τάφου του Αμενί
Ναός της Αμάντα.
Deir el-Bahari

Deir el-Bahari Κιονοστοιχία με θέα.

Deir el-Bahari

"Οι απαρχές του (κλασικού) Ελληνικού αρχιτεκτονικού σχεδίου δεν βρίσκονται στους διάφορους κλάδους της Αιγαιϊκής Τέχνης που εμφανίστηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο, ειδικά στην Μινωική και Μυκηναϊκή τέχνη, αλλά στους Ανατολικούς πολιτισμούς που διέχυσαν την επίδρασή τους στις ελληνικές αποικίες κατά μήκος της Μικράς Ασίας (σημ. Τουρκία) και από εκεί στην Κυρίως Ελλάδα.

--------

Μέχρι περίπου το 650 π.Χ, στο μέσο της “Ανατολικής περιόδου” (725-600 πΧ.) δεν κτίζονταν ναοί με κατεργασμένη πέτρα. Όμως, μετά το 650 π.Χ. περίπου, υπήρξε μια ανανέωση των επαφών και του εμπορίου ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένης και της Αιγύπτου, που ήταν η πατρίδα της αρχιτεκτονικής με πέτρα. Σαν αποτέλεσμα, οι Έλληνες οικοδόμοι και σχεδιαστές εξοικειώθηκαν  με τις Αιγυπτιακές μεθόδους οικοδόμησης και λιθοδομής, περιλαμβανομένων αυτών του Ιμχοτέπ, στρώνοντας τον δρόμο για την μνημειακή αρχιτεκτονική και γλυπτική στην Ελλάδα."
Πηγή: Greek Architecture (c.900-27 BCE), Origins.δώ) Μετάφραση Δ. Σ.

Ο Ιμχοτέπ ήταν μια μισομυθική μορφή που θεωρείται εφευρέτης της πέτρινης κολόνας, που αντικατέστησε τις παλιότερες ξύλινες. Ο Έλληνες τον αποκαλούσαν "Ιμούθη" και τον ταύτιζαν με τον Ασκληπιό.


Η υπογραφή του Ιμχοτέπ στο ταφικό σύμπλεγμα της Πυραμίδας του Τζόσερ, Σακκάρα.

Η υπογραφή του Ιμχοτέπ



Και πάλι ο ναός του Καρνάκ (δες πρώτη εικόνα)

"Η Αιγυπτιακή αρχιτεκτονική επηρέασε και άλλους ρυθμούς: Παραδείγματος χάριν, οι λαξευμένοι σε βράχο τάφοι του Μπενί-Χασάν έχουν Πρωτο-δωρικές κολώνες. Πάρα πολλά Αιγυπτιακά διακοσμητικά μοτίβα απορροφήθηκαν από τους Ελληνιστικούς πολιτισμούς και την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία."
Πηγή: Oxford Reference (εδώ) Μετάφραση Δ. Σ.

Αίγυπτος.
Τομές και όψεις τύπων
Πρωτοδωρικής κολόνας.
Μερικές από αυτές τις κολώνες έχουν μία λεία πλευρά που προορίζεται για επιγραφές όπως θα δούμε στην επόμενη εικόνα.

 
Ναός στην Καλάμπσα. Χτίστηκε από τους Ρωμαίους, αλλά τιμά τον αρχαίο Αιγυπτιακό ρυθμό.
Όπως βλέπουμε, οι Ρωμαίοι καταλάβαιναν απόλυτα τις διαφορές ανάμεσα στις Αιγυπτιακές και τις Ελληνικές "Δωρικές" κολώνες
Τα τρία από αριστερά: Οι κύριοι τύποι Αιγυπτιακής κολώνας

Σχέδιο τάφου στο Μπενί-Χασάν
Τάφος του Αμενί
Το εσωτερικό της κιονοστοιχίας του ναού της Χατσεπσούτ
Καλάμπσα.
Ταφικό συγκρότημα της πυραμίδας του Τζοσερ
Σχέδιο τάφου
Αριστερά βλέπουμε τις πρωτοδωρικές κολώνες.


Ο ΚΛΑΣΣΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΝΑΟΣ

Οι αρχαίοι Έλληνες, αν και πήραν την μορφή της κολόνας τους από την Αίγυπτο, πήραν το γενικό σχέδιο των ναών τους από την Ασία, ειδικά όπως φαίνεται την Αρμενία, και την περιοχή του Καυκάσου. Ο Στράβων υπογραμμίζει πως όλη η αρχιτεκτονική της περιοχής του Καυκάσου θύμιζε έντονα την Ελληνική. Το θέμα φαίνεται να συνδέεται με την εκστρατεία των Αργοναυτών και τις λατρείες που έφερε από εκεί η Μήδεια. (δες εδώ) "Οι Φοίνικες Αργοναύτες"

“Η (αρχαία) Ελληνική ιδιοφυΐα αφιέρωσε ατέρμονες προσπάθειες στην τελειοποίηση προτύπων που είχαν εκ των προτέρων παγιωθεί χωρίς να ενδιαφερθεί για αλλαγές στην δομή τους.

Χτίστηκαν ναοί σχεδόν παντού, πολύ πριν και πολύ μετά τον Παρθενώνα. Η δομή τους είναι πάγια, είτε πρόκειται για τον Δωρικό Ρυθμό (παραθέτει παραδείγματα) είτε για τον Ιωνικό (παραθέτει παραδείγματα) και προέρχεται από έναν Ασσυριακό ρυθμό που είχε ήδη σχηματιστεί τον 8ο αιώνα π. Χ.”

(Σημείωση: Εννοεί το ασσυριακό ανάγλυφο που απεικονίζει έναν ναό στο αρχαίο Ουραρτού. Νεώτερες έρευνες ανάγουν αυτόν το Ναό στον 9ο αιώνα π. Χ. Η καταστροφή του από τους Ασσύριους έγινε πράγματι τον 8ο αιώνα και είναι η σίγουρη χρονολόγηση.)

Charles Malégarie, Γάλλος Ακαδημαϊκός, Πολιτικός Μηχανικός.

Πηγή: "Temple grec, église byzantine", (εδώ) Μετάφραση Δ. Σ.


Αναπαράσταση του ναού του Χαλδί
στο Μουσασίρ στην αρχαία Αρμενία. (Ουραρτού)
Είναι ο αρχαιότερος ναός "Ελληνικού" τύπου.

"Μετά τα γεωμετρικά χρόνια, και αφού οι Έλληνες γνώρισαν τους πολιτισμούς των ανατολικών λαών και επηρεάστηκαν από αυτούς, άρχισαν να κτίζουν ξεχωριστά οικήματα, τους ναούς, για να λατρεύουν εκεί τους θεούς τους."
Πηγή: "Ελληνικός Πολιτισμός Αρχαϊκή Αρχιτεκτονική, Οι ναοί" (εδώ)


Δεν είναι σίγουρο πως ο ναός του Χαλδί (Επάνω)
στο Μουσασίρ (825 π.Χ.) είχε αέτωμα,
αλλά ούτε και ο αρχαιότερος γνωστός ελληνικός
ναός, (Κάτω) αυτός της Κορίνθου,
(690-650 πΧ.) που βλέπουμε σε αναπαράσταση, είχε.

Ο ναός του Χαλδί στο Μουσασίρ, χτισμένος το 825, (δες εδώ) δεν υπάρχει πια αν και πιθανόν ανακαλύφθηκαν τα θεμέλιά του. (δες εδώ) Ο ναός καταστράφηκε από τους Ασσύριους, και απεικονίζεται σε αυτό το Ασσυριακό ανάγλυφο στο Χορσαμπάντ που υμνεί την νίκη του Σαργών Β’  “εναντίον των επτά βασιλέων του Ουραρτού” το 714 π.Χ. (Εδώ βλέπετε απομονωμένο τον ναό από την σύνθεση που παρουσιάζεται στην επόμενη φωτογραφία)

Εδώ βλέπετε το Ασσυριακό ανάγλυφο στο σύνολό του σε σχέδιο του Eugene Flandin. Οι Ασσύριοι στρατιώτες πυρπολούν τον ναό. Δυστυχώς αυτό το ανάγλυφο χάθηκε μέσα στον ποταμό Τίγρη μετά από μια επίθεση ληστών στην αρχαιολογική αποστολή. Είναι ευτύχημα που διασώθηκε αυτό το σχέδιο.

Βέβαια, οι ισχυρισμοί πως όλα αυτά είναι αντιδάνεια από κάποια πανάρχαιη Ελληνική παγκόσμια εξάπλωση, είναι ανυπόστατοι, έως και αστείοι, γιατί από την εποχή που πρωτοεμφανίστηκαν οι "Πρωτο-δωρικές" κολώνες στην Αίγυπτο (2.700 π.Χ.) ως την εμφάνιση των πρώτων κλασικών ναών στην Ελλάδα, (690 π. Χ.) η Ελληνική αρχιτεκτονική (Μινωική - Μυκηναϊκή) ήταν εντελώς διαφορετική... Ο κλασικός Ελληνικός ναός, όπως και το νυν Ελληνικό αλφάβητο, εμφανίστηκαν απότομα, χωρίς σχεδόν ενδιάμεσα εξελικτικά στάδια. 

Και κάτι ακόμα:
Κάθε σοβαρή έρευνα καταλήγει πως οι Έλληνες δεν δημιούργησαν εξ αρχής τίποτα. Από το Αλφάβητο ως την Τέχνη και την Φιλοσοφία. Όμως, αυτά τα ξένα στοιχεία, οι Έλληνες τα ανάπτυξαν, τα μεταμόρφωσαν, τα εκλαΐκευσαν και τα τελειοποίησαν σε τέτοιο βαθμό, που πλέον, η δικιά τους εκδοχή, και όχι η αρχική, να θεωρείται και να είναι η κλασική. 
Αν αυτό δεν φτάνει σε ορισμένους, δεν μπορώ να τους βοηθήσω. 
Λυπάμαι.

Παράρτημα:
Ο Όμηρος και η “Στέγαση ναών”
Ενδιαφέρον έχουν οι δισταγμοί των μεταφραστών παγκοσμίως για τον στίχο της Ιλιάδας όπου αναφέρεται ανέγερση ναών από τον Μικρασιάτη Χρύση: Α, 39: "εἴ ποτέ τοι χαρίεντ᾽ ἐπὶ νηὸν ἔρεψα" (αν ποτέ σου στέγασα χαριτωμένο ναό) 
Οι παλιότεροι, Έλληνες και ξένοι,  μετέφραζαν "αν ποτέ σου στεφάνωσα ή σου στόλισα ναό" γιατί δεν τους κάθονταν καλά μια τόσο αρχαία θρησκεία (όπως πίστευαν) να έχει ανάγκη από χτίσιμο ναού. Οι πιο σύγχρονοι, συνεπικουρούμενοι από την αρχαιολογία, το μετέφρασαν σωστά.
 Το χτίσιμο ναών βέβαια δεν σχετίζεται με την εποχή του Τρωικού πολέμου αλλά με την εποχή του ποιητή. Τότε άρχισαν να χτίζονται, πραγματικά, οι κλασικοί ναοί, ξεκινώντας από την Μ. Ασία. 
Παρουσιάζοντας τον Μικρασιάτη Χρύση να χτίζει ναούς, ο εντυπωσιασμένος Όμηρος ουσιαστικά μας δίνει μια “δημοσιογραφική” πληροφορία για την εμφάνιση της νέας αυτής τάσης, που τον επόμενο αιώνα (7ο πΧ) κυριολεκτικά κατέκλυσε τον Ελληνικό χώρο εξ Ανατολών. 
Ο μόνος ναός που αναφέρει η Ιλιάδα στην Ελλάδα είναι αυτός του Απόλλωνα στους Δελφούς με τους θησαυρούς των αφιερωμάτων του, (Ι 405) Πάντως, και αυτός ο θεός από την Ασία ήρθε, αλλά και ο ποιητής ( ; ) κάνει έναν ύποπτο αναχρονισμό... Γιατί αν πιστέψουμε τον Αθήναιο, τα πρώτα αφιερώματα από πολύτιμα μέταλλα στους Δελφούς έγιναν από τον Κροίσο, πολύ μετά από την συγγραφή της Ιλιάδας.
 Πολύ αμφισβητήσιμος  λοιπόν, αυτός ο στίχος ειδικά μάλιστα όταν θα έπρεπε να έχει μπει πιο πίσω, μαζί με τους θησαυρούς της Θήβας και του Ορχομενού...(Ι 381)


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου