ΑΣΟΦΟΙ ...ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

  Πάνω στο μνήμα του Ησίοδου γράφτηκε η εξής ελεγεία από τον ποιητή Χερσία: 

<<…πλείστον εν Ελλάδι κύδος ορείται ανδρών κρινομένων εν βασάνω σοφίης…>>

　　　　

<<…Θα είχε περισσότερη δόξα στην Ελλάδα, αν οι άνθρωποι κρίνονταν με βάση τη σοφία τους…>> 

                                                                                   Ουδέν σχόλιον.   

                                           

  Δεν θέλω να υποτιμήσω τους αρχαίους κολοσσούς του πνεύματος. Δεν ήταν όμως όλοι άγιοι. 

  Αρχικά, η μεγαλοφυΐα απέχει λίγο από την τρέλα. Έχουμε σειρά απολαυστικών ανεκδότων για το θέμα. 

  Δεύτερο, η διάδοση της φιλοσοφίας ήταν τέτοια, που πολλοί ημιμαθείς ασχολούνταν με αυτή μόνο για βιοπορισμό, αναμασώντας παλιά φιλοσοφικά έργα, ή διαδίδοντας παράλογα εντυπωσιακά φιλοσοφήματα, προς άγραν μαθητών που χρυσοπλήρωναν. 

  Τρίτο, το ίδιο συνέβαινε στις περιόδους παρακμής. Επίσης, τότε, αντί για την καθαρή σκέψη, θαυμάζονταν τα ρητορικά σχήματα, τα λογοπαίγνια, η δυνατή μνήμη, δηλ. η αποστήθιση, οι ξερές άψυχες γνώσεις. 

  Τέταρτο, πολλοί εκμεταλλεύτηκαν τις γνώσεις τους για να επιβληθούν στον απλό και εύπιστο κόσμο, παριστάνοντας μέχρι τους θεούς. Έβλεπαν τη γνώση σαν όπλο καταξίωσης και όχι σαν πανανθρώπινο αγαθό. 

  Πέμπτο, πολλοί οδήγησαν την φιλοσοφία στα όρια της μαγείας, της δαιμονολογίας και του αποκρυφισμού. Μερικοί από αυτούς δίδασκαν μυστικές θεωρίες σε κλειστό κύκλο.

  Έκτο, αρκετοί από αυτούς δεν μπορούσαν να εφαρμόσουν στην ζωή τους αυτά που δίδασκαν.

  Έβδομο, η μακρά σειρά φιλοσόφων, οδήγησε τους ανθρώπους του πνεύματος, ειδικά την Αλεξανδρινή εποχή, στην κωδικοποίηση και ανάλυση του έργου των παλαιοτέρων, χωρίς να προσθέτουν κάτι άλλο στην εξέλιξη της σκέψης. Είναι οι αποκαλούμενοι <<Γραμματικοί>>, είδος αρχαίων φιλολόγων, χωρίς δικιά τους πρωτότυπη δημιουργία. Και όμως, πολλοί από αυτούς ήταν μεγάλα πνεύματα, που όμως αναλώθηκαν στην φιλολογική ανάλυση.

…………………………………

  Όλα αυτά αναιρούν την ίδια την έννοια της φιλοσοφίας σαν πνευματική ενασχόληση που πρέπει να στοχεύει στον φωτισμό της ανθρωπότητας. Δεν έχω στόχο να αναφέρω πλήρη κατάλογο τέτοιων φιλοσοφικών <<κατορθωμάτων>>. Μια σειρά παραδείγματα και παραλειπόμενα θα αναφέρω, ίσα για να τεκμηριώσω ότι έγραψα μέχρι τώρα.

  Ας αρχίσω με μερικά αποσπάσματα του Λουκιανού, που στολίζει κατάλληλα την παρακμή της φιλοσοφίας στην εποχή του.

Σόλων

    Μιλάει ο Ερμής, θεός της φιλοσοφίας: 

<<Στην αρχή, μόλις έφτασα [στην Ελλάδα] οι Έλληνες ούτε πολύ θερμά με υποδέχτηκαν, ούτε μου ‘κλεισαν την πόρτα. Σιγά-σιγά, με την παρέα, από όλους αυτούς απέκτησα επτά συντρόφους και μαθητές>> [εννοεί τους επτά Σοφούς] <<υπερβολικά λίγους>>

  <<Μετά από αυτούς, δεν κατάλαβα πως μου προσκολλήθηκε η φυλή των Σοφιστών, που δεν επιθυμούσε βαθιά τις διδαχές μου, ούτε τις αποκήρυσσε.>> << Από δαύτους  ξεφούντωσε η άθλια και περιττή σοφία, που την νόμιζαν ακαταμάχητη, οι κομψές, άτοπες απαντήσεις που δημιουργούν αμηχανία και οι αναπάντητες και λαβυρινθώδεις ερωτήσεις.>>  <<Τελικά τους πήγαν στα δικαστήρια και τους έδωσαν να πιούν το κώνειο>> [εδώ υπερβάλλει, βάζοντας και το Σωκράτη στο σωρό] <<Μάλλον τότε έπρεπε να φύγω, και να μην ανέχομαι πια την παρέα τους.>> 

  Τώρα μιλά η Φιλοσοφία: <<Δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια να φορεθεί το τριβώνιο>> [το ρούχο των φιλοσόφων] <<να βάλει κανείς σακούλι στον ώμο και να κρατά ραβδί στο χέρι και να φωνάζει ή μάλλον να γκαρίζει ή να γαυγίζει και να ειρωνεύεται τους πάντες. Επρόκειτο να τους δώσει ασφάλεια ο σεβασμός στο παρουσιαστικό τους πως δεν θα πάθουν τίποτα για όλα αυτά.>> 

  <<Δεν δέχονται τον έλεγχο, ακόμα και όταν κάποιος τους ρωτήσει ευγενικά και συνοπτικά, αλλά αμέσως κραυγάζουν, και κρύβονται στο δικό τους κάστρο, τις βρισιές, και έχουν και το μπαστούνι έτοιμο.>>

  <<Ενώ εξωτερικά και δημόσια δείχνουν σεμνοί και σοβαροί, αν βρουν κανένα ωραίο αγόρι ή ωραία γυναίκα, ή αν τα πλευρίζουν, καλύτερα να  μην λέμε τι κάνουν>> <<Στα λόγια, η ηδονή είναι εχθρός όλων τους, και ο Επίκουρος αντίπαλός τους, στην πράξη όμως κάνουν τα πάντα για χάρη της.>>

  <<Ποιος έμπορος κερδίζει από την πραμάτεια του όσα κερδίζουν αυτοί από την πληρωμένη φιλοσοφία;>>

  Μιλάει ο Δίας: <<Ω θεοί, έπαθε ζημιά η Φιλοσοφία μας από αυτούς τους καταραμένους>> 

  Και ο Ηρακλής: <<Και μη χειρότερα, πατέρα, καλύτερα να καθάριζα την κοπριά του Αυγεία πάλι, παρά να μπλεχτώ με αυτούς. Πάμε να φύγουμε.>>  

   Μιλάει ο Τίμων ο μισάνθρωπος: <<Αυτός δεν είναι ο Θρασυκλής ο φιλόσοφος; Δεν μπορεί νάναι άλλος. Με φουντωμένο μούσι, με σηκωμένα φρύδια, βαδίζει καμαρώνοντας τον εαυτό του, με βλέμμα Τιτάνα…>> <<…τις πρωινές ώρες αναπτύσσει θεωρίες για την αρετή, κατηγορεί όσους απολαμβάνουν τις ηδονές, και επαινεί την εγκράτεια.    

    >>Όταν όμως λουστεί κι έρθει στο δείπνο…>>  <<συμπεριφέρεται τελείως αντίθετα σε σχέση με τα πρωινά εκείνα λόγια, αρπάζει πρώτος τα ψητά κρέατα σαν γεράκι, σπρώχνει με τους αγκώνες τους διπλανούς του, με τα γένια γεμάτα σάλτσα…>>  << μεθά τόσο που όχι μόνο αρχίζει να τραγουδά και να χορεύει, αλλά να τσαντίζεται και να κατηγορεί.>>  <<…Έπειτα φτάνει στον εμετό. Τελικά, μερικοί τον σηκώνουν και τον βγάζουν έξω από το συμπόσιο, ενώ αυτός έχει γραπώσει με τα δυο χέρια την αυλητρίδα. Αλλά και ξεμέθυστος να ‘ναι, δεν παραχωρεί σε κανένα την πρώτη θέση στο ψέμα, το θράσος και τη  φιλαργυρία.>>

Αποσπάσματα από τα έργα του Λουκιανού  <<Δραπέται>> και <<Τίμων ή Μισάνθρωπος>>

Θαλής

   Η απόλυτη κατάκριση του Λουκιανού δεν ισχύει για όλους τους φιλοσόφους. Είναι σίγουρο, όμως, πως αυτή ήταν η γενική εικόνα. Μερικά διαμάντια υπήρχαν μέσα στα κάρβουνα. Ο μέσος <<φιλόσοφος>> όμως, ήταν κάτι ελαφρώς ανώτερο από έναν απλό αγύρτη. 

  Ημιμαθείς, θρασείς, αμετροεπείς. Έτρωγαν τα ψίχουλα από το τραπέζι  των μεγάλων σοφών, και εκμεταλλεύονταν την μόδα της εποχής, που ήθελε την <<μεσαία τάξη>> να συγχρωτίζεται με <<σοφούς>>…