Ο Μασίστας του Ηροδότου

Ηρόδοτος, 9.20.1, κ.έ.

Ο Μαρδόνιος, καθώς οι Έλληνες δεν κατέβαιναν στην πεδιάδα, στέλνει εναντίον τους όλο το ιππικό, που είχε αρχηγό τον Μασίστιο, που οι Πέρσες τον είχαν σε μεγάλη εκτίμηση —αυτόν οι Έλληνες τον λένε Μακίστιο— κι είχε άλογο Νησαίο ¹ με χρυσά χαλινάρια και μ᾽ όλα τ᾽ άλλα χάμουρα καλοπλουμισμένα. Τότε, καθώς οι ιππείς έκαναν έφοδο εναντίον των Ελλήνων, επιχειρούσαν επιθέσεις η κάθε ίλη με τη σειρά της, και με τις επελάσεις τους προξενούσαν μεγάλες απώλειες σ᾽ αυτούς και τους φώναζαν γυναίκες.

Κι ήρθαν έτσι τα πράματα που οι Μεγαρείς έτυχε να παραταχθούν στο πιο εκτεθειμένο στις εχθρικές επιθέσεις σημείο όλης της περιοχής, εκείνο που πιο πολύ από κάθε άλλο δεχόταν τις επελάσεις του ιππικού. Και, καθώς η θέση τους έγινε δύσκολη με τις εφόδους του ιππικού, οι Μεγαρείς έστειλαν κήρυκα στους στρατηγούς των Ελλήνων· και φτάνοντας σ᾽ αυτούς ο κήρυκας τους έλεγε:

«Οι Μεγαρείς λένε· Άνδρες σύμμαχοι, εμείς αδυνατούμε ν᾽ αντιμετωπίσουμε μόνοι μας το ιππικό των Περσών, κρατώντας τις θέσεις στις οποίες παραταχθήκαμε αρχικά· κι αν κρατήσαμε ώς αυτή την ώρα όσο κι αν μας πίεζε ο εχθρός, είναι επειδή κάναμε κουράγιο κι επιστρατεύσαμε την παλικαριά μας. Τώρα όμως, αν δε στείλετε κάποιους άλλους να μας διαδεχτούν σ᾽ αυτή τη θέση, να το ξέρετε πως εμείς θα εγκαταλείψουμε τη θέση μας».

Εκείνοι λοιπόν αυτό το μήνυμα τους έστειλαν κι ο Παυσανίας βολιδοσκοπούσε τους Έλληνες μήπως βρεθούν κάποιοι άλλοι να παν εθελοντικά σ᾽ αυτή τη θέση και να διαδεχτούν τους Μεγαρείς. Και, καθώς οι άλλοι δεν ήθελαν, φιλοτιμήθηκαν οι Αθηναίοι, κι απ᾽ τους Αθηναίους οι τριακόσιοι επίλεκτοι, που είχαν αρχηγό τον Ολυμπιόδωρο, το γιο του Λάμπωνος.

Αυτοί ήταν που δέχτηκαν να πάρουν αυτή τη θέση και παρατάχθηκαν στην πρώτη γραμμή των Ελλήνων στις Ερυθρές, αφού πήραν μαζί τους και τους τοξότες. Η μάχη τους κράτησε πολύ και να ποιο τέλος είχε· καθώς το ιππικό έκανε εφόδους, η μια ίλη μετά την άλλη με τη σειρά τους, το άλογο του Μασιστίου κάλπαζε μπροστά από τ᾽ άλλα, ώσπου ένα βέλος το χτύπησε στο πλευρό· από τον πόνο το άλογο ορθώνεται στα πισινά του και γκρεμίζει από πάνω του τον Μασίστιο· αυτός πέφτει καταγής και στη στιγμή οι Αθηναίοι ρίχνονται καταπάνω του.

Παίρνουν λοιπόν τ᾽ άλογό του και τον ίδιο, που έδινε αγώνα για να σωθεί, τον σκοτώνουν, όσο κι αν στην αρχή δεν μπορούσαν. Γιατί προστατευόταν από μια τέτοια σκευή: είχε από μέσα χρυσό θώρακα λεπιδωτό και πάνω απ᾽ τον θώρακα είχε φορέσει χιτώνα πορφυρό. Τα χτυπήματά τους λοιπόν στον θώρακα δεν έφερναν κανένα αποτέλεσμα, ώσπου κάποιος κατάλαβε τι συμβαίνει και τον χτυπά στο μάτι. Έτσι τέλος έπεσε και σκοτώθηκε.

Κι οι άλλοι ιππείς δεν αντιλήφθηκαν τί συνέβαινε, και να γιατί· δεν τον είδαν να πέφτει καταγής από τ᾽ άλογο ούτε να σκοτώνεται· γιατί, καθώς εκείνη τη στιγμή ήταν στη φάση της υποχώρησης και της μεταβολής, δεν αντιλήφθηκαν τί συνέβαινε. Όταν όμως ήρθαν στην ανάπαυλα, ένιωσαν αμέσως την απουσία του, καθώς δεν έβλεπαν κανένα να τους δίνει διαταγές· κι όταν αντιλήφθηκαν τί είχε συμβεί, δίνοντας καρδιά ο ένας στον άλλο σπιρούνιζαν τ᾽ άλογά τους, για να σηκώσουν τουλάχιστον το πτώμα του.

Κι όταν είδαν οι Αθηναίοι πως οι ιππείς δεν έκαναν πια εφόδους τμηματικά, αλλά όλοι μαζί, φώναξαν σε βοήθεια τον υπόλοιπο στρατό. Την ώρα που έσπευδε σε βοήθεια ολόκληρο το πεζικό, γινόταν μάχη φονική για το ποιος θα σηκώσει τον νεκρό.

Λοιπόν, όση ώρα οι τριακόσιοι ήταν μόνοι τους, βρίσκονταν σε πολύ μειονεκτική θέση κι εγκατέλειπαν το πτώμα· όταν όμως έφτασε σε βοήθειά τους ο πολύς στρατός, τότε πια οι ιππείς δεν κράτησαν τη θέση τους κι ούτε μπόρεσαν να σηκώσουν τον νεκρό, αλλά, κοντά σ᾽ εκείνον, έχασαν κι άλλους ιππείς. Κι όταν υποχωρώντας βρέθηκαν σε απόσταση κάπου δύο σταδίων, συσκέπτονταν τί πρέπει να κάνουν· κι έτσι που δεν είχαν αρχηγό να τους διοικεί, αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω στον Μαρδόνιο.

Κι όταν γύρισε το ιππικό στο στρατόπεδο, ολόκληρο το εκστρατευτικό σώμα πένθησε τον Μασίστιο και πιο πολύ απ᾽ όλους ο Μαρδόνιος· κούρευαν τα μαλλιά τους και των αλόγων τους και των υποζυγίων τους, κι όσο για τους οδυρμούς τους, δεν είχαν σταματημό· γιατί ολόκληρη η Βοιωτία αντιλαλούσε από κραυγές, πως χάθηκε ένας πολεμιστής που, μετά απ᾽ τον Μαρδόνιο, είχε την πιο μεγάλη θέση στην εκτίμηση των Περσών και του βασιλιά.

Λοιπόν οι βάρβαροι τιμούσαν τον σκοτωμένο Μασίστιο κατά τα συνήθεια του τόπου τους.
Κι οι Έλληνες, ύστερ᾽ απ᾽ την αντίσταση που πρόβαλαν στο ιππικό που τους επιτέθηκε και την τροπή σε φυγή του ιππικού που αποκρούστηκε, απόχτησαν πολύ μεγαλύτερο θάρρος.

Και πρώτα πρώτα έβαλαν πάνω σε άρμα τον νεκρό και τον περιέφεραν μπροστά απ᾽ τα τάγματά τους· καθώς το ανάστημα και η ομορφιά του τον έκαναν αξιοθέατο, συνέβη το εξής: εγκατέλειπαν τις θέσεις τους και πήγαιναν όλοι να δουν το θέαμα, τον Μασίστιο.

----------------------------------------------------- 

1 Τα Νησαία άλογα εκτρέφονταν αρχικά στη πεδιάδα της Νήσας στην Περσία και πίστευαν πως ήταν τα καλύτερα και ωραιότερα του κόσμου, μια ράτσα βασιλική. (Αραβικό άλογο; τι είναι αυτό; πίτα;) Ήταν δυνατά και μεγάλα. Σπανιότατα στην Ελλάδα, και σημάδι μεγάλου πλούτου για τον ιδιοκτήτη τους. Ήταν γνωστά και στην Κίνα, όπου τα αποκαλούσαν “Άλογα του Ουρανού”, Οι Κινέζοι εκστράτευσαν στην Φεργκάνα για να πάρουν μερικά από αυτά. Σήμερα αυτή η ράτσα, το καλύτερο άλογο της Αρχαιότητας, έχει εξαφανιστεί.