Συνολικές προβολές σελίδας

Τετάρτη 29 Απριλίου 2015

Ο Όμηρος έδωσε μορφή στους "αρχαίους" Έλληνες θεούς...


Ο Πλούταρχος
(εικόνα από την βικιπαίδεια)

Γνωστή η διαφωνία του Πλούταρχου με τον Ηρόδοτο. Ο Πλούταρχος τον κρίνει ως «κακοήθη» σε πολλά σημεία. Έγραψε και ξέχωρο βιβλίο, «Περί της Ηροδότου κακοηθείας». Θα πρέπει λοιπόν να συμπεράνουμε πως όταν οι δυο αντιφατικοί συγγραφείς συμφωνούν σε κεφαλαιώδη σημεία, λίγος χώρος μένει για αμφισβήτηση εκ μέρους μας.


Ο Ηρόδοτος.
η εικόνα, από εδώ
Με μια εκπληκτική του δήλωση, ο Ηρόδοτος διαβεβαιώνει πως ήταν οι ποιητές Όμηρος και Ησίοδος που ουσιαστικά δημιούργησαν τους θεούς, μια που πριν από αυτούς λατρευόταν απρόσωπα, χωρίς να έχουν ειδικά χαρακτηριστικά.

Από πού ήρθε κάθε θεός, αν όλοι υπήρχαν ανέκαθεν, πως έμοιαζαν μερικών οι μορφές τους, δεν το γνωρίζανε» [οι Έλληνες] «μέχρι πρότινος,  μέχρι  χτες σα να λέμε. Νομίζω  πως ο  Ησίοδος και  ο Όμηρος δεν είναι παλιότεροι από τετρακόσια χρόνια»[από την εποχή του, δηλ το 450 πΧ (+-)] «Αυτοί είναι που έπλασαν την  θεογονία για τους  Έλληνες  και απέδωσαν στους θεούς  τα ονόματα, τον τρόπο λατρείας» [τιμάς] «τις ειδικότητές τους» [τέχνας] «και τη μορφή τους. Όσο για τους ποιητές που λέγονται αρχαιότεροι από αυτούς τους» [δυο] «άντρες» [εννοεί τα Ορφικά κλπ]  «νομίζω  πως είναι πιο σύγχρονοι»[1]

Ποιος ακούει τον Πλούταρχο, θα πείτε τώρα, που ήταν και ιερέας των Δελφών... μμμ.... για να δούμε:

Όχι μόνο λοιπόν, συμφωνεί πως ήταν ο Όμηρος που έδωσε πρώτος ανθρώπινη μορφή στους θεούς, αλλά προσθέτει πως μετά από την ποίησή του πήραν οι άνθρωποι την ιδέα να τους κάνουν αγάλματα!

« [Ο Όμηρος] ετόλμησε δε και θεοίς μορφάς ανθρώπων εικάσαι...» [2] ... τόλμησε να αποδώσει στους θεούς μορφές ανθρώπων...

Το εξηγεί καλύτερα αλλού:

«Επειδή όμως η ποίηση χρειαζόταν θεούς που ενεργούν, τους έδωσε [ο Όμηρος] σώματα, για να δώσει στους ακροατές μια ιδέα της ύπαρξής τους. Και επειδή δεν υπάρχει άλλο σώμα εκτός από το ανθρώπινο που να μπορεί να αναλυθεί επιστημονικά και λογικά, με τέτοιο σώμα απεικόνισε κάθε ένα θεό, μεγαλώνοντάς το βέβαια σε μέγεθος και ομορφιά. Αλλά, κάνοντας αυτό, ταυτόχρονα ουσιαστικά υπέδειξε το να στήνονται εικόνες και αγάλματα των θεών με μορφή ανθρώπινη, ώστε να θυμίζουν την ύπαρξη θεών και σε όσους δεν σκέφτονται και πολύ». Παρακάτω, λέει καθαρά πως, κανονικά, ο «πρώτος θεός» είναι: «ασώματον όντα και νοήσει μόνον καταληπτόν», αναγνωρίζοντας την σύμβαση που εγκαινίασε ο Όμηρος. [3]

Κυκλαδικό ειδώλιο
Η εικόνα από εδώ

Όλα αυτά επιβεβαιώνονται αρχαιολογικά. Κανένα προομηρικό άγαλμα ή ειδώλιο δεν μπορεί να ταυτιστεί με κάποιον θεό, ούτε και οι πολυπληθείς «κούροι» και «κόρες»...

Γραπτές μαρτυρίες μιλάνε για άμορφα, ή με μορφή γεωμετρικών σχημάτων,  αγάλματα θεών που ήταν ήδη αρχαία την εποχή που τα περίγραψαν οι συγγραφείς. (ειδικά ο Παυσανίας) Οι πιστοί τα θεωρούσαν ιερώτατα.
Όπως βλέπουμε, η «αρχαία μας θρησκεία» δεν είναι και τόσο αρχαία τελικά... μέχρι πρότινος,  μέχρι  χτες σα να λέμε...









[1] Ηρόδοτος 2. 52-53
[2] Πλούταρχος, «Περί Ομήρου» Β, 216.
[3] Πλούταρχος, «Περί Ομήρου» Β, 113-114

Δευτέρα 27 Απριλίου 2015

Άθεοι πιστοί του Απόλλωνα; Ω ναι...

Αναδημοσιεύεται από το ιστολόγιο της Ένωσης Αθέων

(Η αρχική ανακοίνωση είναι χιουμοριστική. Πηγή εικόνας, εδώ)

Η Ένωση Αθέων καλωσορίζει τον Ρίτσαρντ Ντόκινς στην Ελλάδα.

Η Ένωση Αθέων καλωσορίζει τον Ρίτσαρντ Ντόκινς στην Ελλάδα.
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς, ομότιμος καθηγητής ηθολογίας και εξελικτικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, συγγραφέας πολλών βιβλίων εκλαϊκευμένης επιστήμης, γνωστός υπέρμαχος της εκκοσμίκευσης, πατέρας του λεγόμενου Νέου Αθεϊσμού και ιδρυτής του Richard Dawkins Foundation for Reason and Science, θα βρίσκεται στην Αθήνα την επόμενη εβδομάδα, και θα παραστεί σε δύο εκδηλώσεις.

Η Ένωση Αθέων σε συνεργασία με τα Public, με τις εκδόσεις ΚΑΤΟΠΤΡΟ, και την υποστήριξη της Ένωσης Ουμανιστών/στριών Ελλάδας, του THE HUB, και του HUB SCIENCE σας προσκαλούν την Παρασκευή 24 Απριλίου, ώρα 19:00 στοTHE HUB (Πειραιώς 133, & Αλκμήνης 12). Ο διάσημος επιστήμονας και συγγραφέας θα απαντήσει σε ερωτήσεις του κοινού που θα έχουν συλλεχθεί νωρίτερα στο hashtag #PublicAsksDawkins ή στα σχόλια εδώ.
Τη συζήτηση συντονίζει η υπεύθυνη εκστρατειών της Διεθνούς Αμνηστίας και ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Αθέων, Ελίζα Γκορόγια (@elizagoroya) ενώ τον Ρίτσαρντ Ντόκινς (@richarddawkins) συστήνει στο κοινό ο δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς. Θα ακολουθήσει υπογραφή βιβλίων.
Πότε: Παρασκευή, 24 Απριλίου στις 19:00
Που: THE HUB, Πειραιώς 133 (Είσοδος 1) & Αλκμήνης 12 (Είσοδος 2)
Είσοδος: με δήλωση συμμετοχής στο blog.public.gr

Η Ένωση Αθέων θα απευθύνει επίσης χαιρετισμό το Σάββατο 25 Απριλίου από τις 11:00 στο Αμφιθέατρο “Αθήνα 9.84” στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, όπου ο Ρίτσαρντ Ντόκινς θα μιλήσει στην ημερίδα «Η Οδύσσεια της Γνώσεως».
Το συνέδριο διοργανώνει Ο Πολιτιστικός Οργανισμός “Απόλλωνος Ναός” με αρωγό τον “Τομέα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων «Τεχνόπολις» Δήμου Αθηναίων”, την συμβολή του Πολιτιστικού Συνδέσμου “ΣΑΦΕΜ”, και είναι αφιερωμένο στην φιλόσοφο, μαθηματικό και αστρονόμο Υπατία (370-415 κ.ε.) επ’ ευκαιρίας των 1600 χρόνων από τον βίαιο θάνατό της στην Αλεξάνδρεια.
Πρόκειται για μια προσωπικότητα διεθνώς ανεγνωρισμένη στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, που εθυσίασε την ζωή της στο βωμό της Γνώσεως. Επιπλέον είναι ένα σύμβολο της Ελευθερίας και της Ακεραιότητας. Προσωπικότητες παγκόσμιας ακτινοβολίας των επιστημών και των τεχνών όπως ο Ρ. Ντόκινς, ο Δ. Νανόπουλος, ο Δ Σιμόπουλος και άλλοι, θα παρουσιάσουν τις θέσεις τους στην ιστορική διαδρομή και επιδίωξη του Ανθρώπου για πρόοδο και Πολιτισμό.
Το συνέδριο τελεί υπό την Αιγίδα του Δήμου Αθηναίων.
Πότε: Σάββατο 25 Απριλίου στο Αμφιθέατρο “Αθήνα 9.84” από τις 11:00
Που: Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, Πειραιώς 100, Γκάζι
Είσοδος: ελεύθερη με επίδειξη ταυτότητας.

Για όσους/όσες δεν τον γνωρίζουν είναι ομότιμος καθηγητής ηθολογίας και εξελικτικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, με πλούσιο επιστημονικό και συγγραφικό έργο, για το οποίο έχει τιμηθεί με πολλά διεθνή βραβεία στην επιστήμη και στα γράμματα. Μάλιστα, το 2007, το περιοδικό Time τον συμπεριέλαβε στον κατάλογο των εκατό ανθρώπων με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη. Εκτός από τις σημαντικές εργασίες του στο πεδίο της βιολογίας, ο Ντόκινς είναι ευρέως γνωστός για τις απόψεις του σχετικά με τον αθεϊσμό και τη θεωρία της εξέλιξης, καθώς και για την εναντίωσή του στον δημιουργισμό, στην θεωρία του ευφυούς σχεδιασμού και στην θρησκεία.
Διακηρύσσει ότι δεν υπάρχει θεός και ότι η πίστη σε μια θρησκεία είναι ψευδαίσθηση. Εξαιτίας των απόψεων του αυτών έχει εκατομμύρια φίλους, αλλά και άλλους τόσους εχθρούς, σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ωστόσο, έχει δει τα βιβλία του να μεταφράζονται σε 31 γλώσσες, ενώ τα ΜΜΕ αναφέρονται συχνά σε αυτόν χρησιμοποιώντας τον όρο «ροτβάιλερ του Δαρβίνου». Είναι ο πατέρας του Νέου Αθεϊσμού και ο ιδρυτής του Richard Dawkins Foundation for Reason and Science. Βρίσκεται για πρώτη φορά σε επίσημες εκδηλώσεις στην Ελλάδα.

Κυριακή 26 Απριλίου 2015

Ηταν Έλληνες οι ολύμπιοι θεοί; Τι λένε οι αρχαίοι συγγραφεις;

Ο Άμμωνας - Δίας



Οι αρχαίοι Έλληνες, σύμφωνα με τον Ησίοδο, πίστευαν πως ζούσαν σε μια εποχή ηθικής και υλικής κατάρρευσης, [«τη σιδερένια εποχή»] που ξεκίνησε με τη βασιλεία του Δία! Η νοσταλγία της παλιάς θρησκείας είχε επισημοποιηθεί με τη γιορτή των «Κρονείων», όπου προσπαθούσαν να εξευμενίσουν τους προηγούμενους θεούς, ακόμα και με ανθρωποθυσίες.    
----------------------
«...οι Ατλάντιοι, οι πιο πολιτισμένοι άνθρωποι σε κείνους τους τόπους, που νέμονταν μια ευημερούσα χώρα και κατοικούσαν σε μεγάλες πόλεις. Σ’ αυτούς, λένε , τοποθετεί η Μυθολογία τη γέννηση των θεών στους τόπους που βρίσκονται προς τα παράλια του Ωκεανού, σύμφωνα και με τους Έλληνες μυθογράφους».
Διόδωρος Σικελιώτης, Γ΄, 54
----------------------
«Όπως πληροφορήθηκα στη Δωδώνη, οι Πελασγοί ανέκαθεν θυσίαζαν και προσεύχονταν στους θεούς χωρίς να δίνουν τίτλο ή όνομα σε κανένα από αυτούς» /…/ «αφού πέρασε πολύς καιρός, ρώτησαν για τα ονόματα των θεών, που έφτασαν από την Αίγυπτο» /…/ «Από τότε άρχισαν να θυσιάζουν χρησιμοποιώντας αυτά τα ονόματα για τους θεούς. Από τους Πελασγούς τα πήραν οι Έλληνες κατόπι. Από πού ήρθε κάθε θεός, αν όλοι υπήρχαν ανέκαθεν, πως έμοιαζαν μερικών οι μορφές τους, δεν το γνωρίζανε»[οι Έλληνες]«μέχρι πρότινος,  μέχρι  χτες σα να λέμε. Νομίζω  πως ο  Ησίοδος και  ο Όμηρος δεν είναι παλιότεροι από τετρακόσια χρόνια»[από την εποχή του, δηλ το 450 πΧ (+-)]«Αυτοί είναι που έπλασαν την  θεογονία για τους  Έλληνες  και απέδωσαν στους θεούς  τα ονόματα, τον τρόπο λατρείας»[τιμάς]«τις ειδικότητές τους» [τέχνας]«και τη μορφή τους. Όσο για τους ποιητές που λέγονται αρχαιότεροι από αυτούς τους» [δυο] «άντρες»[εννοεί τα Ορφικά κλπ]  «νομίζω  πως είναι πιο σύγχρονοι»
                        Ηρόδοτος 2. 52-53
----------------------
«Θεούς ενομίσαμεν ουχ ετέρους παρ’ ετέροις
ουδέ βαρβάρους και Έλληνας
ουδέ νοτίους και βορείους»
(Καθιερώσαμε θεούς που δεν είναι διαφορετικοί
για τον καθένα, ούτε άλλοι για βάρβαρους
και άλλοι για Έλληνες,
ούτε άλλοι για το βορρά και άλλοι για το νότο)   

Πλούταρχος, ιερέας των Δελφών.
«Περί Ίσιδος και Οσίριδος», 67
------------------------
Σε αυτό το σχεδίασμα μελέτης δεν αναφερόμαστε σε αρχαιολογικά δεδομένα ή συμπεράσματα επιστημονικών μελετών –που φυσικά είναι άπειρα. Κάνουμε απλά έναν μικρό ερανισμό από αδιαμφισβήτητα εδάφια αρχαίων συγγραφέων και των «σχολιαστών» τους, μαζί με τις προφανείς σκέψεις που αυτά γεννούν. Μια ολοκληρωμένη μελέτη για το θέμα θα χρειαζόταν τόμους...
 
Δεν χρειάζονται ειδικές γνώσεις για να καταλάβουμε πως η θρησκεία του Δωδεκάθεου είναι σχετικά πρόσφατη. Η Μυθολογία μας πληροφορεί για διαδοχικές αντικαταστάσεις ομάδων θεών. Φάνης, Οφίων, (σύμφωνα με τους Ορφικούς) Ουρανός, Κρόνος, Δίας, αντιπροσωπεύουν πέντε γενιές κατόχων του θρόνου του Ολύμπου! Η τελευταία ομάδα θεών, οι Ολύμπιοι, επικράτησε τόσο όψιμα, που η καθιέρωση της μπορεί να χρονολογηθεί σχεδόν στις αρχές της γραπτής ιστορίας.


Η σύνδεση των λατρευτικών τόπων των Ολυμπίων με πουλιά δείχνει την μακρινή τους –αποδημητική- προέλευση. Το μαρτυρά ο Αριστοφάνης στις «Όρνιθες»: «Δικοί μας» [των πουλιών] «είναι ο Άμμων, οι Δελφοί,[1] η Δωδώνη, ο Φοίβος Απόλλων. Πρώτα από τα πουλιά ξεκίνησαν και μετά επιδόθηκαν στο έργο τους».[2]
 
Αναφέρονται Μύθοι όπου θεοί διεκδικούν την προστασία μιας πόλης. (πχ, η διαμάχη Αθηνάς – Ποσειδώνα για την προστασία της Αθήνας) Οι πόλεις, στους Μύθους αυτούς, προϋπάρχουν των θεών, με οργανωμένο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα, βασιλιά, στρατό, κλπ. Αναφέρονται ονόματα, Ήρωες, δυναστείες, κλπ. Αυτά προϋποθέτουν και υπάρχουσα θρησκεία, που οι υποψήφιοι προστάτες - θεοί θέλουν, προφανώς, να μετατρέψουν. Προσθέτουν ή βελτιώνουν κάτι, αρκετά σημαντικό βέβαια, για να κερδίσουν την ευγνωμοσύνη των πιστών.

Ήρωες σαν τον Ηρακλή συμμετείχαν στη Γιγαντομαχία, δηλαδή η Θήβα και το Άργος, γενέτειρες του Ημίθεου, υπήρχαν πριν την επικράτηση των Ολύμπιων. Ο Απολλόδωρος τοποθετεί την Γιγαντομαχία κατά την διάρκεια της ζωής του Πριάμου, βασιλιά της Τροίας, μετά την «πρώτη» άλωση της πόλης από τον Ήρωα.[3] Πράγματι, τότε περίπου επικράτησε απόλυτα στην Ελλάδα η θρησκεία των Ολυμπίων…

Στην συνέχεια ο Ηρακλής πολέμησε με διάφορες Ελληνικές πόλεις-κράτη, στήνοντας παντού βωμούς προς τιμήν των (νέων) θεών και ίδρυσε τους Ολυμπιακούς αγώνες, ενώ τα Ίσθμια είχαν διεξαχθεί μόλις για τρίτη φορά..[4] Και αυτές ακόμα οι τόσο όψιμες «χρονολογίες» είναι ψευδείς,  γιατί ο Όμηρος και ο Ησίοδος δεν γνωρίζουν τους Αγώνες. 

Ο Όμηρος δεν γνωρίζει τον θεό Πρίαπο.[5] Δεν αναφέρεται, επίσης, στην τόσο χαρακτηριστική, οργιαστική λατρεία της «Μητέρας των θεών», της φρυγικής Κυβέλης, που όφειλε να λατρεύονταν στην Τροία, όπως λατρεύτηκε αμέσως μετά από τους Έλληνες αποίκους στην Μικρά Ασία. Η λατρεία μεταφέρθηκε αργότερα (και ανώμαλα) στην κυρίως Ελλάδα, και πάντα θεωρούνταν ξένη και αήθης. Ας σημειωθεί πως η καθαρά ανατολική αυτή θεότητα, αποκαλούνταν «Ιδαία», από το βουνό της Τροίας, την Ίδη. Η έλλειψη αναφοράς σε αυτήν, αποδείχνει το πόσο αργά εισάχθηκε η λατρεία της, αλλά και την ανώμαλη υιοθέτηση της λατρείας όλων των Ολύμπιων, μια που πρώτα έγιναν γνωστοί αυτοί, και... αιώνες μετά, η... μητέρα τους!

Λέει ο Δαμάσκιος: «Γιατί, χωρίς τις διευκρινίσεις των φιλοσόφων και των ιερέων, δεν θα έμενε κάτι παραπάνω» [στη θρησκεία μας] «από αυτά που λένε οι Μυσοί και οι Φρύγες».[6] Δε νομίζω πως χρειάζεται άλλη μαρτυρία…  Αν την χρειάζεστε, όμως, ακούστε και το «Πάριο Χρονικό», ένα από τα αρχαιότερα και σπανιότατα κείμενα που σώθηκαν στο πρωτότυπο: «…και άγαλμα της θεών μητρός εφάνη εν Κυβέλοις» (βουνό της Μικράς Ασίας) «και Ύαγνιις ο Φρύξ αυλούς πρώτος ηύρεν εν Κελαιναίς της Φρυγίας και την αρμονίαν την καλουμένην Φρύγισι πρώτος ηύλισε, και άλλους νόμους Μητρός, Διονύσου, Πανός, και τον επιχωρίων θεών και Ηρώων, έτη ΧΗΗΔΔΔΔΙΙ» (1242 = 1506 π.Χ.) «βασιλεύοντος Αθηνών Εριχθονίου…»[7]

Η λατρεία του φοίνικα της Δήλου,
ενός φυτού ξένου στην ελληνική χλωρίδα.

Ο Όμηρος αγνοεί  τον Ορφέα, που υποτίθεται πως έθεσε τις βάσεις των τελετών και των Μυστηρίων! Οι Ορφικοί πίστευαν στη μετεμψύχωση, αλλά για τον Όμηρο, οι νεκροί ζουν στον Κάτω Κόσμο, τον Άδη, σαν σκιές του εαυτού τους, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις σαν αυτή του Μενελάου, που πήγε στα Ηλύσια Πεδία, ως «γαμπρός του Δία».[8] Η λατρεία των νεκρών είχε μεγάλη διάδοση, ως το τέλος της αρχαιότητας, και θα είχε ελάχιστο νόημα αν η Μετεμψύχωση ήταν γνωστή από παλιά. Αυτή η θεωρία είχε εισαχθεί πρόσφατα από την Ινδία μέσω Φοινίκης. Ο πρώτος που μίλησε γι αυτήν ήταν ο Φοίνικας Σύρος, γιος του Αγήνορα ή του Απόλλωνα, [9] η ο Θαλής ο Μιλήσιος, Φοινικικής καταγωγής, που «πρώτος την ψυχήν είπεν αθάνατον», εννοώντας την Μετεμψύχωση.[10] Και ο Πυθαγόρας, άλλος πιστός της, ήταν επίσης Τύριος, σύμφωνα με μια παραλλαγή.[11]

Στον Ησίοδο και τον Όμηρο δεν έχουμε τον παραμικρό υπαινιγμό για την ύπαρξη των δήθεν «πανάρχαιων» κρυφών τελετών της «αρχαίας» μας θρησκείας, των Μυστηρίων(Ελευσίνας, Σαμοθράκης, κλπ.)
Δεν μνημονεύει πουθενά και τη θεά Εστία, ενώ γνωρίζει τη λέξη και τις μεταφορικές της έννοιες.

Τον Έρωτα, την συνδετική δύναμη της Δημιουργίας κατά τον Ησίοδο, (...) ο Όμηρος δεν τον γνωρίζει… Ουσιαστικά, ο Έρωτας ήταν θεός των ομοφυλόφιλων, γι’ αυτό λατρεύονταν στο στρατό και τα γυμναστήρια. Μνεία αυτής της ερωτικής τάσης δεν υπάρχει στον Όμηρο. Έτσι, δεν μπορεί να υπάρχει και θεός της…
Το μετέπειτα αποκαλούμενο ζεύγος εραστών Αχιλλέας – Πάτροκλος, εμφανίζονται να κοιμούνται με γυναίκες στην Ιλιάδα.[12]
Στην Αθήνα, ο πρώτος που του έστησε βωμό ήταν ένας νεαρός, ο (-το) Χάρμον, στα χρόνια του Πεισίστρατου.[13] Φαίνεται όμως πως υπήρχε αρχαιότερη λατρεία του στην Βοιωτία.
Ο Ησίοδος τον εμφανίζει ως ένα πρωταρχικό θεό, αλλά όπως είδαμε, οι άλλοι Έλληνες τον ...αγνοούσαν ακόμα και σε προχωρημένη εποχή, αλλά και ο Όμηρος δεν έχει ιδέα για τις ... δημιουργικές του δυνάμεις. Μετά είπαν πως είναι γιος της Αφροδίτης και του Αρη, αλλά, ουσιαστικά αυτή η θεότητα δεν έχει εμπλοκή σε κανέναν σημαντικό μύθο, δεν συμμετέχει σε Τιτανομαχίες και Γιγαντομαχίες, δεν έχει ...ερωτικές σχέσεις ή απογόνους. Ολα δείχνουν πως πρόκειται για μιά αταίριαχτη επικόλληση.  Οταν ένας  αποκαλούμενος αρχέγονος και δημιουργός θεός, είναι άγνωστος στους ...παλαιότερους,  προκύπτει πως όλο το θεολογικό σύστημα του Ησίοδου είναι πολύ πρόσφατο.

Η λατρεία του Μεσσηνιακού «Ιθωμάτα Δία» και του γιου του Ασκληπιού Μαχάονα, επιβλήθηκε στους Δωριείς από τον τρίτο βασιλιά μετά την κάθοδο αυτού του φύλου, τον Γλαύκο, μετά τον Τρωικό πόλεμο! [14] Μια παραλλαγή του μύθου της γέννησης του Δία, λέει πως η Ρέα δεν έδωσε μια πέτρα (λάας) αντί του βρέφους Δία στον Κρόνο για να τον ξεγελάσει, αλλά το παιδί της Μήτιδας, τον Λάα. Ο Δίας από ευγνωμοσύνη, ονόμασε τους ανθρώπους «λαό». [15] Δηλαδή, συμβολικά, οι Ολύμπιοι επικράτησαν εις βάρος του λαού.... Η Μήτις ήταν κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, πολύ πιο αρχαία θεότητα από τον Δία, που την παντρεύτηκε. Θα γεννούσε ένα γιο πιο δυνατό από τον πατέρα του, και έτσι ο Δίας την κατάπιε με την σειρά του. Φαίνεται καθαρά η κατάπνιξη των παλιών θεοτήτων από τη νέα λατρεία, αλλά και ο φόβος των Ολύμπιων για την τυχόν επανεμφάνισή της.
Ο Δίας είναι συνδυασμός πολλών θεοτήτων. Μια από αυτές είναι ο Ζευς, ο Βαάλ Ζεβούβ της Παλαιστίνης, που μεταφράζεται ως «άρχοντας των Μυγών». Δεν πρέπει λοιπόν να εκπλαγούμε που η πρώτη θυσία στην Ολυμπία γινόταν στις μύγες, όπως λέει ο Παυσανίας...[16]
Η Κρήτη, όπου ανατράφηκε ο Δίας, ήταν το σημείο συνάντησης των πολιτισμών της ανατολικής Μεσογείου: Γράφει ο Παπαρρηγόπουλος: «Διότι πάσαι αύται αι νέαι αντιλήψεις της Ρέας και του Διός ή διεπλάσθησαν κατ΄αρχάς εν Κρήτη, ή εν Ελλάδι διασκευασθείσαι απεδόθησαν υπό των ποιητών εις την μεγάλην εκείνην νήσον, εν ή συνηντήθησαν αι φοινικικαί και καρικαί θρησκευτικαί δοξασίαι» [17]

"Ερα" σημαίνει "γη" Η νέα θεά, η Ηρα, που ο αρχικός τύπος του ονόματός της πρέπει να ήταν αυτός, [18]  προσπάθησε να υποκαταστήσει την θεά Γη. Πολύ αποτυχημένα... Ήταν η ξένη μάγισσα, η Μήδεια, που ίδρυσε τη λατρεία της «Ακραίας Ήρας» στην Κόρινθο. 

Τελικά, τα κατάφερε πιο καλά η Δήμητρα (ετυμ. "γη μήτηρ") η οποία όμως, όπως ο δηλώνουν και οι μύθοι της αλλά και το τοπωνύμιο της κύριας λατρείας της, ήρθε (έλευσις, Ελευσίνα) από αλλού.... Όπως αναφέρει ο Πολέμων, στο Άργος καλλιεργήθηκε το πρώτα το στάρι, με σπόρο που ήρθε από τη Λιβύη. Ένας κάμπος ονομάζονταν «Λιβυκόν πεδίον» και η Δήμητρα είχε την επωνυμία «Λιβύα».[19]

Ο Απόλλων των Βηίων

Ο Απόλλωνας εκτόπισε βίαια από τους Δελφούς το παλιό Μαντείο της Γης. Ακόμη και στην Ιλιάδα, κανείς δεν ρωτά το  Μαντείο των Δελφών. Οι Έλληνες δεν απευθύνονται στο μεγαλύτερο Μαντείο της Ελλάδας, δεν γνωρίζουν καν το όνομα «Δελφοί»! Ακόμα και στην Βοιωτική Αυλίδα, χρησμούς δίνει ο Κάλχας. Η αναφορά του Ομήρου σε ένα ιερό του Απόλλωνα στην  «Πυθώ» (Δελφοί), [20] δεν έχει, ακόμα, «πρακτικό» αντίκρυσμα -την αίτηση για χρησμό- άρα το Μαντείο δεν ήταν ακόμα αναγνωρισμένο. Ο Όμηρος θυμήθηκε πως οι Έλληνες έπρεπε να είχαν ρωτήσει τους Δελφούς πριν εκστρατεύσουν στην Τροία, στην… Οδύσσεια. Και πάλι, ο αναφερόμενος χρησμός σχετίζεται με ένα επεισόδιο που δεν αναφέρεται στην Ιλιάδα, τον καυγά Οδυσσέα και Αχιλλέα.[21] Και οι δυο αυτές αναφορές είναι σαφώς μεταγενέστερες του αρχικού έπους, άσκημα προσκολλημένες σε αυτό.
Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση το φίδι με το οποίο χρησμοδότησε ο Κάλχας[22]  να ήταν ο φύλακας των Δελφών, ο Πύθων-Δελφύνη, οπότε οι Έλληνες πράγματι ρώτησαν τους Δελφούς, αλλά όταν ήταν ακόμα Μαντείο της Γης, και όχι του Απόλλωνα.
Ο θεός λένε, γεννήθηκε κάτω από ένα φοίνικα στη Δήλο, ένα νησί που επέπλεε και σταθεροποιήθηκε για χάρη του. Ο Μύθος δεν ταιριάζει με το Ελληνικό φυσικό περιβάλλον. Το δέντρο δεν είναι αυτοφυές στην Ελλάδα, ούτε και καρποφορεί εδώ. Στη Δήλο οι Νάξιοι είχαν αφιερώσει ένα χάλκινο φοίνικα,[23] γιατί δεν υπήρχε πραγματικός. Η ίδια η Πυθία είπε πως ο Απόλλωνας δεν γεννήθηκε στη Δήλο! [24]  Ο Πλούταρχος προσθέτει πως ο θεός λέγεται: «Δήλιος δε και Φαναίος οις ήδη δηλούται και υποφαίνεται της αληθείας»[25] (γιατί φανερώνεται και δηλώνεται σε όσους πλησιάζουν την αλήθεια), δηλ. το επίθετο Δήλιος δεν σχετίζεται με την Δήλο, αλλά με την εκδήλωση του θεού.
Οι Δήλιοι έλεγαν πως τα νερά του Ινωπού (ένα ρέμα στο νησί) έρχονταν από το Νείλο, υποθαλάσσια, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά τον Ηρόδοτο.[26]
               Ο Ηρόδοτος μας έδωσε τον γνήσιο μύθο της παιδικής ηλικίας του Απόλλωνα σε ένα νησί που έπλεε, όπως και η Δήλος, σύμφωνα με το Μύθο, αλλά με πραγματικούς φοίνικες, φυσικά στην… Αίγυπτο: (αποσπάσματα)
        «…το νησί που λέγεται Χέμμις. Βρίσκεται σε πλατιά, βαθιά λίμνη»… «και οι Αιγύπτιοι λένε ότι επιπλέει»… «πάνω του»… «πλήθος φοίνικες και άλλα δέντρα» … «Οι Αιγύπτιοι έχουν ένα Μύθο που εξηγεί πως το νησί άρχισε να επιπλέει»… «Η Λητώ» … «πήρε από την Ίσιδα τον Απόλλωνα, γιο του Όσιρι,» … «τον έσωσε από τον Τυφώνα» … «κρύβοντάς τον στο νησί» [27]

Ο Ομηρικός Ύμνος για τον Απόλλωνα τον παρουσιάζει εγκατεστημένο στην Μ. Ασία πριν ιδρυθούν οι Δελφοί:
 «Βασιλιά, εσύ την Λυκία και τη Μαιονία την πανέμορφη και τη Μίλητο [είναι περιοχές της Μ. Ασίας]  την πόλη την παράλια την ποθητή κατέχεις, ο ίδιος όμως στην πανένδοξη Δήλο λαμπρά βασιλεύεις. Πηγαίνει τότε ο σεβάσμιος γιος της Λητώς παίζοντας τη φόρμιγγα τη σκαλιστή στη βραχώδη Πυθώ…» [28]

 Το «Μέγα Ετυμολογικόν» δεν μασάει τα λόγια του: «Απόλλων. Όνομα κύριον. Βασιλεύς Φρυγών…» «Άρτεμις… έστι δε όνομα κύριον βασιλίσσης Σκυθών» [29]                                                
Άρτεμις. Η «Ποτνία Θηρών» στη Μυκηναϊκή της μορφή, (χωρίς φτερά) λατρεύονταν τουλάχιστο μέχρι το 700 π.Χ., όπως μαρτυρά η διακόσμηση ενός θώρακα που βρέθηκε στην Ολυμπία, και μετά άλλαξε σε Άρτεμη. Ακόμα και τον β΄ αι. μΧ, ο Παυσανίας την είδε παραλλαγμένη εκεί, αλλά δεν κατάλαβε, όπως λέει, γιατί η «Άρτεμη» απεικονίζονταν έτσι…[30]

Οι Διόσκουροι, γυρίζοντας από την Κολχίδα, έστησαν ιερό της «Ασίας Αθηνάς» στην πόλη Λας. Οι ίδιοι οι Λακεδαιμόνιοι έλεγαν πως η λατρεία ήταν Κολχική.[31]

Ο Αιγεύς, πατέρας του Θησέα, εισήγαγε τη λατρεία της Αφροδίτης στην Αττική.[32] Ο Ηρόδοτος λέει πως την έφεραν οι Φοίνικες, πρώτα στα Κύθηρα και την Κύπρο.[33] Άλλοι Μύθοι λένε πως τη λατρεία της θεάς στη Λακωνία (όπου υπήρχαν και τα τοπωνύμια Ίλιον και Ασία) έφεραν οι  Αινείας και Πάρης από την Τροία. Διαλέχτε… 
Η Αφροδίτη με τα όπλα του Άρη προήλθε από...


...την αρχική μεσοποταμιακή της μορφή
ως πολεμική θεότητα.
Ο Πέλοπας έφερε τη λατρεία του Ερμή, από τη Φρυγία.[34] Για να επιβληθεί ο θεός στην… πατρίδα του, δήθεν, την Αρκαδία, ταυτίστηκε με τον Ήρωα Αίπυτο, την αρχαιότερη λατρεία της περιοχής, που αναφέρει ο Όμηρος. Έτσι ο Ερμής απόκτησε το επίθετο Αίπυτος.[35] «Ερμού τε εν Πελοποννήσω ναόν ιδρύσασθαι και θύσαι τω θεώ Πέλοπα έλεγον οι Ηλείοι πρώτον» [36] Κατά τα άλλα, ο θεός γεννήθηκε στην Αρκαδία! Δηλαδή, ο Πέλοπας εισήγαγε την λατρεία του Ερμή από την Φρυγία, αφού πρώτος αυτός θυσίασε και έχτισε ναό στο θεό.

Ο Πέλοπας έφερε και την λατρεία της Φρυγικής «Μητέρας των θεών» Κυβέλης, καθώς και την Ασιατική μουσική των ύμνων που την συνόδευαν.[37] Αυτή η λατρεία, όμως επισημοποιήθηκε πολύ αργότερα στην Ελλάδα.

Στην Αθήνα, η λατρεία του Διονύσου επιβλήθηκε με χρησμό των Δελφών, την εποχή του Πήγασου του Ελευθερέα.[38]  Στη Σικυώνα η Διονυσιακή λατρεία εισάχθηκε με διαταγή του Τύραννου Κλεισθένη. Οι τελετές του τοπικού ήρωα Άδραστου μετατράπηκαν σε διονυσιακές. [39] Όλοι οι Μύθοι για την καθιέρωση της λατρείας του Διονύσου στην Ελλάδα εμπλέκουν αφηγήσεις βίαιης αντίδρασης από τη μεριά των Ελλήνων, αλλά και βίαιη επιβολή αυτής της λατρείας. Οι οργιαστικές της πρακτικές προκαλούσαν τα χρηστά ήθη. Αλλωστε, συγγραφείς όπως ο Ηρόδοτος, Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Πλούταρχος, καταγγέλλουν τις τελετές της Διονυσιακής λατρείας, ως ξένες και ανάρμοστες, έως και «τερατώδεις»[40] Ο Θέσπις, ο πρώτος δραματουργός –ή δεύτερος μετά τον Επιγένη, δίδαξε μόλις κατά την εξηκοστή πρώτη Ολυμπιάδα, δηλαδή το 533 π.Χ.! [41] Το αρχαίο δράμα ήταν μέρος της Διονυσιακής λατρείας, δηλ. ιεροπραξία, και όχι μια απλή μορφή θεατρικής τέχνης, όπως σήμερα. Και όμως, ήταν εντελώς πρόσφατο.

Το ιερό της Σώτειρας Κόρης (Περσεφόνης) στη Σπάρτη, έλεγαν πως ίδρυσε ή ο Θράκας Ορφέας ή ο Υπερβόρειος Άβαρις.[42]

Το ξόανο της Ορθίας Αρτέμιδος ήρθε από την Ταυρική.[43] (Ουκρανία)

Από την Κολχίδα ήρθε και το ξόανο του Άρη, καθώς και το επώνυμό του, Θηρίτας, που δόθηκε από την παραμάνα του, σύμφωνα με Μύθο που οι Έλληνες αγνοούσαν.[44] Η Πυθία έλεγε πως ο Άρης οδηγούσε Συριακό άρμα! [45] (γνήσιος… Άριος Ινδοευρωπαίος) Άλλη μια απόδειξη πως ο θεός δεν κατάγονταν από εδώ…
Το άρμα του Άρη
αντικείμενο ειδικής λατρείας

Το κύρος των ξενόφερτων αποστόλων και ηγετών ήταν τέτοιο, που άλλαζαν τα ονόματα των περιοχών όπου επιβάλλονταν.
Η Απία ονομάστηκε Πελοπόννησος από τον Φρύγα Πέλοπα. Οι Πελοποννήσιοι και κατ’ επέκτασιν οι Έλληνες, όμως, ονομάστηκαν και Δαναοί από τον Αιγύπτιο Δαναό.
Η Ακτή ονομάστηκε Κεκροπία από τον Αιγύπτιο Κέκροπα, και κατόπι ονομάστηκε Αττική. Η Ωγυγία ονομάστηκε Καδμεία από τον Φοίνικα Κάδμο, για να ονομαστεί μετά Θήβα, από την πόλη της Αιγύπτου.
«Κάλυμνος: ο εν Αιγύπτω σίτος».[46]
Η Θάσος ονομάστηκε από τον Φοίνικα Θάσο.
Η Καλλίστη (Σαντορίνη) ονομάστηκε Θήρα από τον Φοίνικα Θήρα.
Η Σαμοθράκη, η Μυτιλήνη, κλπ. ονομάστηκαν έτσι από την Αφρικανή Αμαζόνα Μυρίνα.[47] Ο Μίνωας ήταν γιος του Δία και της Φοινίκισσας Ευρώπης.
Ο Θεσσαλός, γιος της Μήδειας από την Κολχίδα και του Ιάσωνα, ονόμασε την Αιολίδα [48] Θεσσαλία. Ήταν αδελφός του… Μήδου, γενάρχη των Μήδων. Η καταγωγή των Κόλχων ήταν Αιγυπτιακή, κατά τον Ηρόδοτο
.
Αιγύπτιος, γιος του Όσιρι, ήταν και ο Μακεδόνας, που ονόμασε την περιοχή.[49] Οι βασιλιάδες της δεν ήταν απόγονοί του. Ήταν Αργίτες, δηλαδή από άλλη μια πόλη που δέχτηκε Αιγυπτιακή επιρροή, μέσω του Δαναού. (σύμπτωση;)
Σα να μην έφταναν αυτά, τουλάχιστον ένας από τους θρύλους γύρω από τον Μεγαλέξαντρο, τον παρουσιάζει ως γιο του Φαραώ – Μάγου Νεκτανεβώ και της Ολυμπιάδας.[50]

Ένας μόλις αιώνας χωρίζει την υιοθέτηση του Αιγυπτιακού Σέραπι και της Ίσιδας από τους Έλληνες, με την υιοθέτηση του Ασκληπιού από τους Αθηναίους, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, και περίπου ενάμισις από την υιοθέτηση του Πάνα, που έγινε μετά τη μάχη του Μαραθώνα, όπως γράφει ο Ηρόδοτος. [51]   

Πήρε τον Μεγαλέξαντρο ο ύπνος, και είδε σε όνειρο δυο Νεμέσεις. Έκτοτε, οι Σμυρναίοι πίστεψαν πως υπάρχουν δυο τέτοιες θεές. Η αφήγηση είναι αντιφατική, γιατί ο Κατακτητής κοιμήθηκε στο ιερό των δύο θεοτήτων στο όρος Πάγος της Σμύρνης. Πιθανά οι δυο Νεμέσεις της Σμύρνης δεν σχετίζονταν με τη Νέμεση των υπόλοιπων Ελλήνων, αλλά μετά το… όνειρο, ταυτίστηκαν. Βλέπουμε, λοιπόν πόσο ρευστή ήταν ακόμη η λατρεία αυτής της θεάς.[52]
                     
Πρώτος ο Ερεχθεύς, βασιλιάς της Αττικής, θυσίασε βόδι στο Δία. Ο προκάτοχός του, Κέκροπας, είχε απαγορεύσει κάθε αιματηρή θυσία.[53] Υπήρχαν όμως παραδόσεις για πολύ αρχαιότερους βασιλείς στην Αττική.[54] Αυτός που σκότωσε το πρώτο βόδι  για να το θυσιάσει στους θεούς, ο Θαύλων, εξορίστηκε, και τα επόμενα χρόνια δικάζανε τελετουργικά για φόνο το… τσεκούρι της θυσίας, το οποίο... έπνιγαν στη θάλασσα,[55] προσπαθώντας να συμβιβάσουν τη νέα θρησκεία με τις παλιές συνήθειες. Είπανε ακόμη, πως ο Θαύλων σκότωσε το ζώο στη γιορτή των Διϊπολίων, εκνευρισμένος γιατί έφαγε το «πόπανον» ή «πέλανον»[56] που ήταν για θυσία. Έτσι καθιερώθηκε η θυσία των ταύρων![57] Στην Τένεδο, λιθοβολούσαν τον ιερέα που θυσίαζε το βόδι!
Πολλοί ειρωνεύονταν τους Αθηναίους γι’ αυτή την παρωδία δίκης. Όμως, σε αυτό το λαϊκό δρώμενο, κρύβεται, όπως συνήθως, μια μεγάλη αλήθεια που χάνεται στην προϊστορία. Το να θυσιάζεις βόδι στο Δία, ήταν αρχικά έγκλημα, και έπρεπε να γίνει δίκη, και να βρεθεί ένοχος γι αυτήν την ασέβεια, έστω και συμβολικά. Κάποιος η κάτι έπρεπε να τιμωρηθεί, γιατί θυσίαζε παράνομα σε αυτόν τον ξένο και νεόφερτο θεό! Αυτό το γεγονός, η δίκη του τσεκουριού, θα έφτανε να κατοχυρώσει πέρα από κάθε αμφιβολία, πως η θρησκεία των Ολυμπίων και οι τελετές της ήταν ξένες προς κάθε γνήσια Ελληνική παράδοση.

Φαίνεται πως ο Ελληνικός λαός ζούσε, από τότε μέχρι και πρόσφατα, σε άλλο Κόσμο και σε άλλο Χρόνο από τους αιμοδιψείς Αιγύπτιους, Φρύγες, Θράκες και Φοίνικες θεούς «του». Σύγχρονες λαογραφικές έρευνες αποδείχνουν πως πολλά στοιχεία  του Νεοελληνικού λαϊκού πολιτισμού, είναι προομηρικά



[1] Ο γνωστός Μύθος των δυο αετών που συναντήθηκαν πάνω από τους Δελφούς.
[2] Όπως μνημονεύεται στη Σούδα, λήμμα «Άμμων»
[3] Απολλόδωρος, Β΄,  VII, 1-2
[4]  Απολλόδωρος, Β΄,  VII, 1-2
[5] Στράβων, ΙΓ΄,  C, 588, 12, σελ. 63.
[6] Σούδα λήμμα «Ουδέν ήττον»
[7] Πάριον Χρονικόν, 19-21
[8] Οδύσσεια, ραψωδία λ, (όλη) και δ, 562 κ.ε.
[9] Κλήμη Αλεξανδρείας, αποσπάσματα έργων, τομ. Β΄, σελ. 390 (Από τον Ιω. Μαλάλα)
[10] Σούδα, λήμμα «Θαλής»
[11] Κλήμης Αλεξανδρείας, Στρωματείς, XV σελ  261 – 262.
[12] Ιλιάς, Ι, 663, κ. έ.
[13] Κλήμης Αλεξανδρείας Προτρεπτικός προς Έλληνας ΙΙΙ σελ. 39. «…τον Έρωτα τούτον τον εν τοις πρεσβυτάτοις των θεών είναι λεγόμενον ετίμα πρότερον ουδέ εις πριν η Χάρμον μειράκιον τι ελείν και βωμόν ιδρύσασθαι εν Ακαδημία….» Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Έρως». Πλούταρχος, Σόλων, 1, 4 “λέγεται δὲ καὶ Πεισίστρατος ἐραστὴς Χάρμου γενέσθαι, καὶ τὸ ἄγαλμα τοῦ Ἔρωτος ἐν Ἀκαδημείᾳ καθιερῶσαι, ὅπου τὸ πῦρ ἀνάπτουσιν οἱ τὴν ἱερὰν λαμπάδα διαθέοντες.”  Παυσανίας Αττικά 30.[1] «πρὸ δὲ τῆς ἐσόδου τῆς ἐς Ἀκαδημίαν ἐστὶ βωμὸς Ἔρωτος ἔχων ἐπίγραμμα ὡς Χάρμος Ἀθηναίων πρῶτος Ἔρωτι ἀναθείη.» Παυσανίας , Βοιωτικά 27.2 “Ἔρωτα δὲ ἄνθρωποι μὲν οἱ πολλοὶ νεώτατον θεῶν εἶναι καὶ Ἀφροδίτης παῖδα ἥγηνται: Λύκιος δὲ Ὠλήν, ὃς καὶ τοὺς ὕμνους τοὺς ἀρχαιοτάτους ἐποίησεν Ἕλλησιν, οὗτος ὁ Ὠλὴν ἐν Εἰλειθυίας ὕμνῳ μητέρα Ἔρωτος τὴν Εἰλείθυιάν φησιν εἶναι. Ὠλῆνος δὲ ὕστερον Πάμφως τε ἔπη καὶ Ὀρφεὺς ἐποίησαν: καί σφισιν ἀμφοτέροις πεποιημένα ἐστὶν ἐς Ἔρωτα, ἵνα ἐπὶ τοῖς δρωμένοις Λυκομίδαι καὶ ταῦτα ᾄδωσιν: ἐγὼ δὲ ἐπελεξάμην ἀνδρὶ ἐς λόγους δᾳδουχοῦντι. καὶ τῶν μὲν οὐ πρόσω ποιήσομαι μνήμην: Ἡσίοδον δὲ ἢ τὸν Ἡσιόδῳ Θεογονίαν ἐσποιήσαντα οἶδα γράψαντα ὡς Χάος πρῶτον, ἐπὶ δὲ αὐτῷ Γῆ τε καὶ Τάρταρος καὶ Ἔρως γένοιτο:”

[14] Παυσανίας, Μεσσηνιακά, 3, 9
[15] Μέγα Ετυμολογικόν, λήμμα «λαοί»
[16] Παυσανίας, Ηλιακά Α΄, 14, 1
[17] Παπαρρηγόπουλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. Α, σελ. 381
[18] Το Μέγα Ετυμολογικόν ετυμολογεί από το «αήρ», αλλά πιο κάτω γράφει: «Ηρίον: ο τάφος. παρά την έραν, την γην»
[19] Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Λιβύη».
[20] Ιλιάς Ι, 404
[21] Οδύσσεια, θ, 75 κ.έ.
[22] Ιλιάδα, Β 308
[23] Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, ΙΑ΄, 105, σελ. 248
[24] Πλούταρχος, Περί των εκλελειπότων χρηστηρίων, 5.
[25] Πλούταρχος, Περί του Ε του εν Δελφοίς
[26] Παυσανίας, Κορινθιακά, 5, 3
[27] Ηρόδοτος, «Ευτέρπη» 156. Ο Απόλλων, εδώ, ταυτίζεται με τον Ώρο. Είναι πολύ γοητευτική υπόθεση πως ο Ηρόδοτος άκουσε την Πυθία να  δίνει το χρησμό που αναφέραμε. Πάντως, οι ιστορικοί ισχυρίζονται πως πρέπει να πρόφτασε τον Πελοποννησιακό πόλεμο, κατά τη διάρκεια του οποίου δόθηκε ο χρησμός.
[28] Οι λεγόμενοι «Ομηρικοί Ύμνοι» δεν είναι του Ομήρου, αλλά μεταγενέστερων ποιητών.
[29] Μέγα Ετυμολογικόν, λήμματα «Απόλλων», «Άρτεμις»
[30] Παυσανίας, Ηλιακά, Α΄ 19, 5 Είχε φτερά, και κράταγε δυο αίλουρους στα χέρια.
[31] Παυσανίας, Λακωνικά, 24, 7
[32] Παυσανίας, Αττικά, 14, 7
[33] Ηρόδοτος Κλειώ, 105 «[οι Σκύθες] Υποχώρησαν από την Ασκαλώνα, πόλη στη Συρία» … «αλλά λίγοι από αυτούς, ξέμειναν και λήστεψαν το ναό της Ουρανίας Αφροδίτης. Αυτό το ιερό, όπως εγώ ανακάλυψα ρωτώντας, είναι το αρχαιότερο από όλα τα αφιερωμένα σε τούτη τη θεά. Ακόμα και οι ίδιοι οι Κύπριοι λένε πως το ιερό στην Κύπρο έγινε από εδώ, και αυτό στα Κύθηρα, Φοίνικες είναι που το ίδρυσαν, αφού ήρθαν από αυτό το μέρος της Συρίας»
[34] Παυσανίας, Ηλιακά Α΄, 1, 7
[35] Παυσανίας, Αρκαδικά, 47, 4
[36] Παυσανίας, Ηλιακά Α΄, 1, 7
[37] Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, ΙΔ΄, 18, σελ. 63, 65, πργρ 20, σελ.71
[38] Παυσανίας, Αττικά, 2, 5
[39]  Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 67 « λοιπόν και μ᾽ άλλες εκδηλώσεις λάτρευαν» (οι Σικυώνιοι) «τον Άδραστο και μάλιστα τιμούσαν τα πάθη του με χορούς τραγωδίας, που δεν τους έκαναν για να τιμήσουν τον Διόνυσο, αλλά τον Άδραστο. Αντίθετα ο Κλεισθένης τους τραγικούς χορούς τούς αφιέρωσε στον Διόνυσο και τις άλλες θυσίες στον Μελάνιππο.»
[40] Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Ρωμαϊκή αρχαιολογία, τομ. Β΄, σελ 65-67. Πλούταρχος, βίος Αλεξάνδρου, 2. Ηρόδοτος, 2, 49.
[41] Σούδα, λήμμα «Θέσπις»
[42] Παυσανίας, Λακωνικά, 13, 2
[43] Παυσανίας, Λακωνικά,  16, 7
[44] Παυσανίας, Λακωνικά, 19, 7
[45] Ηρόδοτος, 7, 140.
[46] Σούδα, λήμμα «Κάλυμνος»
[47] Διόδωρος Σικελιώτης, Γ΄, 55
[48] Διόδωρος Σικελιώτης, Δ΄, 67 και Δ΄, 55
[49] Διόδωρος Σικελιώτης, 1, 18. Ήταν αδελφός του Άνουβι. Για τους Έλληνες ο Ήρωας Μακεδών ήταν γηγενής, (γεννημένος από τη Γη)  ή γιος του Δία και της Θυίας. Οι Αιγύπτιοι μας τα λένε αλλιώς…
[50] Ψευδοκαλλισθένης, Βίος Αλεξάνδρου Μακεδόνος  Α΄, 1, κ. έ.
[51] Ηρόδοτος, 6,105, 54, Ρισπέν, μυθολογία, κεφ. Ασκληπιός, Ελευθερουδάκης, λήμμα «Δεξίων».
[52] Παυσανίας, Αχαϊκά, 5, 1- 3 και υποσημ. του Κάκτου, αρ. 25
[53] Παυσανίας, Αρκαδικά, 2, 3
[54] Παυσανίας, Αττικά, 28, 10 και 31, 5
[55] Παυσανίας, Αττικά, 28, 10
[56] Μίγμα ή πίτα από μέλι, αλεύρι κλπ. για θυσία, ή και σκέτο μέλι. (Λεξικό Δημητράκου, αντίστοιχα λήμματα)
[57] Σούδα, λήμματα «Θαύλων» και «Βουφόνια»