Είναι "αριστούργημα" το ψηφιδωτό της Αμφίπολης;

Πριν μερικές μέρες, και πριν αποκαλυφθεί η Περσεφόνη στο ψηφιδωτό της Αμφίπολης, έγραφα, εδώ:

"Εντύπωση προκαλεί το ότι οι μορφές εφάπτονται ακριβώς στο διακοσμητικό πλαίσιο, πράγμα που δεν συνηθίζεται, ούτε είναι και συνθετικά σωστό. Είναι ίσως μία ένδειξη πως τα σχέδια του τάφου άλλαξαν βιαστικά, ή απειρίας των τεχνιτών που το τοποθέτησαν (συνήθως δεν ήταν ο ίδιος ο καλλιτέχνης)"

Τώρα που αποκαλύφθηκε το σύνολο, αυτά τα συμπεράσματα επιβεβαιώνονται, και μάλιστα το αριστερό χέρι της Περσεφόνης, που μπαίνει στο πλαίσιο, είναι το ενοχλητικότερο όλων. 
Δυστυχώς, όμως, τώρα που φάνηκαν και οι δύο τροχοί του άρματος του Πλούτωνα, μαζί τους φανερώθηκε και ένα τραγικό σχεδιαστικό λάθος του καλλιτέχνη: 

Η βάση του άρματος βρίσκεται στον άξονα των τροχών, και συνεπώς δεν υπάρχει χώρος για τα πόδια του Πλούτωνα και της Περσεφόνης, εκτός αν κάθονται γονατιστοί στο άρμα, πράγμα αδύνατο. 

Δεν χρειάζονται ειδικές γνώσεις για να το αντιληφθεί κανείς. 

Μάλιστα, η σύγκριση με το έργο που δείχνουμε παρακάτω, δείχνει την έλλειψη χάρης, για να μην πω την χοντροκοπιά, που χαρακτηρίζει τον "Χάρο της Αμφίπολης".

Στην γνωστότερη ομώνυμη παράσταση, (δες την φωτ.) ο καλλιτέχνης έχει κρατήσει χαμηλά τις δυο μορφές, αλλά τις γέρνει πίσω, δικαιολογώντας τον μικρό χώρο για τα πόδια τους με το να φαίνεται πως είναι λυγισμένα. Έτσι στέκουν σχεδιαστικά. Ανάλογη λύση δεν έχει δοθεί στην Αμφίπολη, και το αποτέλεσμα είναι τραγικό. Άλλωστε, στην γνωστή παραπάνω παράσταση, απουσιάζει ο Ερμής, που είναι μεταγενέστερη προσθήκη στον Μύθο.

Τέτοια έργα δεν έχουν σχέση με τα κλασσικά πρότυπα, όπου οι αναλογίες είναι το παν. Μόνο στην ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο αρχίζουν οι σχεδιαστικές παραμορφώσεις, που καταλήγουν, ομαλότατα, στην υπερβατική αφαίρεση της Μεσαιωνικής τέχνης.

       Το συμπέρασμα που αναφέρεται στις ακόλουθες ανακοινώσεις είναι, συνεπώς, αστείο και προπαγανδιστικό:

"Η σχετική ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού κάνει λόγο για εκπληκτική παράσταση, όχι μόνο για τον χρωματικό της πλούτο αλλά και για την τέλεια εκτέλεση του σχεδίου. Στην παράσταση του ψηφιδωτού παρουσιάζεται και η τρίτη διάσταση, ιδιαίτερα στην απεικόνιση του ψυχοπομπού και της Περσεφόνης" ή: "Νομίζω ότι έχουμε ένα έργο μεγάλης ζωγραφικής, κατ’ ουσίαν ξεκινάει από αυτό εδώ η μεγάλη ευρωπαϊκή ζωγραφική που θα κορυφωθεί στην πρώιμη Αναγέννηση». «Ο καλλιτέχνης έχει "παγώσει" το δευτερόλεπτο στην αιωνιότητα»...

Κολοκύθια!

Μία λύση υπάρχει που να σώζει την "τιμή" του έργου: Έχει μεταφερθεί από αλλού, και έχει έντεχνα περικοπεί με αφαίρεση κάποιου εσωτερικού τμήματος, πίσω από τα καπούλια του αλόγου. Ανάλογα προηγούμενα υπάρχουν, και μάλιστα στο γνωστό ψηφιδωτό της μάχης της Ισσού, όπου έχει περικοπεί ένα άλογο από το άρμα του Δαρείου για να χωρέσει το έργο στο νέο χώρο. Αυτή υπόθεση μπορεί να αποδειχθεί με λεπτομερή έρευνα.

(βλέπουμε τέσσερα κεφάλια αλόγων
αλλά μόνο τρία ζεύγη ποδιών.
Εδώ έγινε η περικοπή)

Πάντως, αυτό το έργο που ανακαλύφθηκε στην Αμφίπολη, ούτε αντιπροσωπευτικό της αρχαίας Ελλάδας είναι, ούτε και αριστούργημα. 
Έχει λαϊκό χαρακτήρα, που είναι προφανέστατος στη μορφή της Περσεφόνης (και με αυτή την λαϊκότητα θυμίζει και τα "Χαρώνεια" Δημοτικά τραγούδια, και από αυτήν την άποψη είναι ανεκτίμητο).
Είναι έργο κάποιου κατώτερου τεχνίτη, ή -το πιθανότερο- ΡΩΜΑΪΚΟ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ, που προσπαθεί να μιμηθεί τα κλασσικά έργα...

Ο Ανθέλλην που επιμένει στο σχέδιο την εποχή της μουτζούρας.

Δημήτρης Σκουρτέλης