Αρχαία θρησκοληψία -Και στους θεούς οι Έλληνες ορθοί μιλούνε... Βάρδα μη δουν λαδωμένη πέτρα.

Ο φιλόσοφος Θεόφραστος (371 π.Χ. – περ. 287/5 π.Χ.) ήταν ο διάδοχος του Αριστοτέλη. Στους “Χαρακτήρες” του, μας δίνει μια ζωντανή εικόνα των δεισιδαιμονιών του “Χρυσού Αιώνα”.

Α, ναι. Την επόμενη φορά που κάποιος θαυμαστής της αρχαιότητας σας επαναλάβει πως “οι Έλληνες δεν προσκύναγαν τους Θεούς όπως τα χριστιανικά πρόβατα”, τρίψτε του τον Θεόφραστο στη μούρη, παρακαλώ, γιατί αρκετά μας δούλεψε.

"Η δεισιδαιμονία φαίνεται ότι είναι φόβος προς το θείον. Να τι λογής άνθρωπος είναι ο δεισιδαίμων.

Κατά την γιορτή των Χοών, αφού πλύνει καλά τα χέρια και ραντίσει όλο το σώμα, βγαίνει από το ιερό κρατώντας φύλλα δάφνης στο στόμα του κι έτσι γυρνάει όλη μέρα.

Αν δει γάτα στο δρόμο του, δεν προχωρεί πριν περάσει άλλος ή αν ρίξει τρεις πέτρες εκεί που πέρασε η γάτα.

Αν δει στο σπίτι του φίδι, κι αυτό είναι παρείας, ¹ τον Σαβάζιο επικαλείται, ² αν δε είναι από τα λεγόμενα ιερά φίδια, κτίζει εκεί προσκυνητάρι.

Περνώντας από τις λαδωμένες πέτρες στα τρίστρατα, χύνει πάνω λάδι με το λαδικό του, γονατίζει και αφού προσκυνήσει φεύγει.

Αν ένα ποντίκι τρυπήσει το τσουβάλι με το αλεύρι, πηγαίνει στον εξηγητή να του πει τι να κάνει. Αν αυτός του πει να πάει στο δερματοραφέα να το μπαλώσει, δεν ακούει, και τρέχει να θυσιάσει για να εξαγνιστεί.

Μπορεί να κάνει συνέχεια εξαγνισμούς φοβερούς λέγοντας πως μπήκε στο σπίτι του η (θεά) Εκάτη.

Αν στο δρόμο του φωνάζουν κουκουβάγιες δεν προχωράει αν δεν ψιθυρίσει 'ανώτερη η Αθηνά΄.

Δεν πατάει τάφο, δεν σιμώνει νεκρό ή λεχώνα γιατί λέει δεν κάνει να μολυνθεί.

Την τέταρτη και την έβδομη μέρα (του μήνα) προστάζει να ζεστάνουν κρασί και πάει κι αγοράζει μυρσίνες, λιβάνια, πίτες, γυρνά και περνάει την ημέρα στεφανώνοντας τους Ερμαφρόδιτους.

Άμα δει κανένα όνειρο, πάει στους ονειροκρίτες, τους μάντεις, τους οιωνοσκόπους να μάθει σε ποιον θεό ή θεά να προσευχηθεί.

Μια φορά το μήνα πάει στους Ορφικούς για να τελετουργηθεί, με την γυναίκα και τα παιδιά του -αν δεν μπορεί αυτή, πάει με την παραμάνα.

Πρέπει να είναι και από αυτούς που ραντίζονται με επιμέλεια στη θάλασσα (για εξαγνισμό προφανώς)

Αν δει κανένα σε τρίστρατο στεφανωμένο με σκόρδα, τρέχει σπίτι, λούζεται, και φωνάζει ιέρειες να τον εξαγνίσουν με σκυλοκρέμμυδο ή με ένα σκυλάκι. (προφανώς θυσιασμένο)

Ανατριχιάζει και φτύνει τρεις φορές τον κόλπο του αν δει τρελό ή επιληπτικό."

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Δεν ξέρουμε πως ήταν αυτό το φίδι αλλά το κρατούσαν στα χέρια στις διονυσιακές πομπές, όπως λέει ο Δημοσθένης: «τις ημέρες, πάλι, οδηγούσες τις λατρευτικές πομπές [«καλούς θιάσους»] μέσα στους δρόμους, [με τους πιστούς] στεφανωμένους με μάραθο και λεύκα, σφίγγοντας κόκκινα φίδια (όφεις παρείας) και κουνώντας τα πάνω από το κεφάλι σου, φωνάζοντας ‘ευοί σαβοί’ και ‘υης άττης άττης υής’ και οι γριούλες έλεγαν πια πως είσαι κορυφαίος του χορού, πρωτοστάτης, κισσοφόρος, λικνοφόρος» Τα κόκκινα φίδια («όφεις παρείες») ήταν αφιερωμένα στον Ασκληπιό, αλλά η πομπή που περιγράφεται είναι Διονυσιακή (κισσός, λίκνο κλπ). Άλλη ερμηνεία: «Όφεις παρείας: αυτοί που έχουν φουσκωτά μάγουλα. Θεωρούνται ήμεροι και άκακοι για τους ανθρώπους. Τρώνε τις οχιές και είναι ιεροί στα Μυστήρια» (Λεξικό Σούδας)

2 Σαβάζιος: Ασιατική θεότητα, που ταυτίζονταν με τον Διόνυσο. Οι Ρωμαίοι τον ταύτιζαν με τον... (Κύριο) Σαβαώθ!!!

--------------

Το αρχαίο κείμενο:

ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑΣ ΙΣΤ´

Ἀμέλει ἡ δεισιδαιμονία δόξειεν <ἂν> εἶναι δειλία πρὸς τὸ δαιμόνιον, ὁ δὲ δεισιδαίμων τοιοῦτός τις [2] οἷος, ἐπὶ

Χοῶν ἀπονιψάμενος τὰς χεῖρας καὶ περιῤῥανάμενος ἀπὸ ἱεροῦ δάφνην εἰς τὸ στόμα λαβὼν οὕτω τὴν ἡμέραν

περιπατεῖν. [3] καὶ τὴν ὁδὸν ἐὰν ὑπερδράμῃ γαλῆ, μὴ πρότερον πορευθῆναι, ἕως διεξέλθῃ τις ἢ λίθους τρεῖς

ὑπὲρ τῆς ὁδοῦ διαβάλῃ. [4] καὶ ἐὰν ἴδῃ ὄφιν ἐν τῇ οἰκίᾳ, ἐὰν παρείαν, Σαβάζιον καλεῖν, ἐὰν δὲ ἱερόν, ἐνταῦθα

ἡρῷον εὐθὺς ἱδρύσασθαι. [5] καὶ τῶν λιπαρῶν λίθων τῶν ἐν ταῖς τριόδοις παριὼν ἐκ τῆς ληκύθου ἔλαιον

καταχεῖν καὶ ἐπὶ γόνατα πεσὼν καὶ προσκυνήσας ἀπαλλάττεσθαι. [6] καὶ ἐὰν μῦς θύλακον ἀλφίτων διαφάγῃ,

πρὸς τὸν ἐξηγητὴν ἐλθὼν ἐρωτᾶν, τί χρὴ ποιεῖν, καὶ ἐὰν ἀποκρίνηται αὐτῷ ἐκδοῦναι τῷ σκυτοδέψῃ

ἐπιῤῥάψαι, μὴ προσέχειν τούτοις, ἀλλ' ἀποτραπεὶς ἐκθύσασθαι. [7] καὶ πυκνὰ δὲ τὴν οἰκίαν καθᾶραι δεινὸς

Ἑκάτης φάσκων ἐπαγωγὴν γεγονέναι. [8] κἂν γλαῦκες βαδίζοντος αὐτοῦ ταράττωνται, [καὶ] εἴπας· Ἀθηνᾶ

κρείττων, παρελθεῖν οὕτω. [9] καὶ οὔτε ἐπιβῆναι μνήματι οὔτ' ἐπὶ νεκρὸν οὔτ' ἐπὶ λεχὼ ἐλθεῖν ἐθελῆσαι, ἀλλὰ τὸ

μὴ μιαίνεσθαι συμφέρον αὑτῷ φῆσαι εἶναι. [10] καὶ ταῖς τετράσι δὲ καὶ ἑβδόμαις προστάξας οἶνον ἕψειν τοῖς

ἔνδον, ἐξελθὼν ἀγοράσαι μυρσίνας, λιβανωτόν, πόπανα καὶ εἰσελθὼν εἴσω στεφανοῦν τοὺς Ἑρμαφροδίτους

ὅλην τὴν ἡμέραν. [11] καὶ ὅταν ἐνύπνιον ἴδῃ, πορεύεσθαι πρὸς τοὺς ὀνειροκρίτας, πρὸς τοὺς μάντεις, πρὸς τοὺς

ὀρνιθοσκόπους, ἐρωτήσων, τίνι θεῶν -ἢ θεᾷ- προσεύχεσθαι δεῖ. καὶ τελεσθησόμενος πρὸς τοὺς Ὀρφεοτελεστὰς

κατὰ μῆνα πορεύεσθαι μετὰ τῆς γυναικός -ἐὰν δὲ μὴ σχολάζῃ ἡ γυνή, μετὰ τῆς τίτθης- καὶ τῶν παιδίων. [12]

[καὶ τῶν περιῤῥαινομένων ἐπὶ θαλάττης ἐπιμελῶς δόξειεν ἂν εἶναι.] [13] κἄν ποτε ἐπίδῃ σκορόδῳ ἐστεμμένον

τῶν ἐπὶ ταῖς τριόδοις, ἀπελθὼν κατὰ κεφαλῆς λούσασθαι καὶ ἱερείας καλέσας σκίλλῃ ἢ σκύλακι κελεῦσαι

αὑτὸν περικαθᾶραι. [14] μαινόμενον δὲ ἰδὼν ἢ ἐπίληπτον φρίξας εἰς κόλπον πτύσαι.